දූරේක්ෂ පිළිබඳ ඉතිහාසයෙන් කාච යුගය හා එම කාච යුගයේ සිදූවූ විශේෂතා පිළිබඳව අප විසින් මීට පෙර ලිපියෙන් විමසා බැලුවෙමු.මෙහි දෙවන ලිපිය වන මෙයින් දර්පණ යුගය හා ඒහා සම්බන්ඳ සූවිශේෂී සිදුවීම් පිළිබඳව සොයා බලමු.
දර්පණ යුගය
මෙතෙක් භාවිතාවූ කාච වෙනුවට දුරේක්ෂ සඳහා දර්පණ යොදා ගැනීම මෙම යුගයේ සුවීශේෂත්වයකි.ප්‍රථමවරට ස්කොට් ජාතික ගනිතඥයෙකු වූ ජේම්ස් ග්‍රෙගරි විසින් 1663 දී පරාවර්තක දුරේක්ෂයේ සැලැස්ම ඔහුවිසින් “Optica Promota” නම් ග්‍රන්ථයේ ඉදිරිපත් කරනලදී.නමුත් ඔහුවිසින් මෙම දූරේක්ෂය නිවවූයේ නැත.කෙසේ වූවද ලොව ප්‍රථම පරාවර්තක දුරේක්ෂය පිලිබඳ අදහස ඉදිරිපත්කිරීමේ ගෞරවය ඔහුට හිමිවිය යුතුයි.
“Optica Promota” නම් ග්‍රන්ථය
ජේම්ස් ග්‍රෙගරි
ග්‍රේගරියානු දුරේක්ෂය
ග්‍රෙග්‍රරි හට දුරෙක්ෂය නිපදවීමට නොහැකි වූ බව ඉහත සඳන්කරනලදී,එබැවින් ප්‍රථම පරාවර්ථක දූරේක්ෂය නිපද්වීමේ ගෞරවය හිමිවන්නේ ඉංග්‍රීසී ජාතික භෞතික විද්‍යාඥයකු වන අයිසෙක්ට් නිව්ටන් හටයි.ඔහු ග්‍රෙගරිගේ සැලැස්මෙන් ලබාගත් ආභාෂයෙන් තමගේම ක්‍රමයට 1668 දී පරාවර්ථක දුරේක්ෂයක් නිපදවනලදී.මෙම දුරේක්ෂය අද නිව්ටෝනියානු දුරේක්ෂය ලෙස නම්කර ඇත.වර්තමානය භාවිතාකරන බොහෝ දුරේක්ෂයන් නිව්ටෝනියානු ඒවායි.
අයිසෙක්ට් නිව්ටන්
නිව්ටෝනියානු පරාවර්තක දුරේක්ෂය
මෙයින්පසු ක්‍රමක්‍රමයෙන් දර්පන භාවිතාකරමින් පරාවර්ථක දුරේක්ෂ නිපද්වීම වැඩිවූ අතර වර්ථක දුරේක්ෂ නිපදවීම අඩුවිය.
පසුව 18වන සියවස වනවිට පරාවර්තක දූරේක්ෂ නිපදවීමේ ස්වර්නමය යුගයක් උදාවිය.එකල ලොව විවිධ රටවල විවිධ පුද්ගලයින් විසින් විවිධාකාරවූ පරාවර්තක දුරේක්ෂ නිපදවනු ලැබීය.ඒ අතර විලියම් හර්ෂල් වැදගත් ස්ථානයක් ගනී.
ඔහුවිසින් ඉතා යෝධ හා විශාල වූ පරාවර්තක දුරේක්ෂ විශාල ප්‍රමානයක් නිපදවූ අතර ,ඔහු ජීවිතකාලයේ දුරේක්ෂ 400ක් පමණ නිපදවන ලදී.එයට ඔහුගේ බිරිඳගෙන්ද ඉතා මහඟු සහයක් ලැබී ඇති බව සඳහන්ය.
ඔහුවිසින් නිපදවූ දුරේක්ෂ මඟින් ඔහු ,
- ක්ෂීරපථයේ හැඩය කිනම් ස්භාවයක්ද යන්න පිළිබඳ සොයා ගැනීමට ඉතා විශාල උත්සාහයක් දැරීය.
- නිහාරිකා, මන්දාකිනි , තරු පොකුරු වැනි ගැඹුරු ආකාශ වස්තූන්ද , අද අප භාවිතාකාරන NGC – New General Catalogue නාමාවලියට මුල් පුරුක වන්නේ හර්ෂල්ය.
- සෞරග්‍රහමණ්ඩලයේ 7වන ග්‍රහලෝකය ලෙස යුරේනස් ග්‍රහයාද සොයාගන්නා ලදී.(යුරේනස් දුරේක්ෂයක් මගින් සොයාගත් පළමු ග්‍රහලොව වන අතර 1781 මාර්තු 13 වන දින් හඳුනාගන්නා ලදී.)
විලියම් හර්ෂල්
හර්ෂෙල්ගේ ඉතාවිශාල පරාවර්තක දුරේක්ෂය
පරාවර්තක දුරේක්ෂ ගැන සඳහන් කිරීමේදී විලියම් පාසන් ගැන යමක් සඳහන් කලයුතුය.19වන සියවසයේදී අයර්ලන්තයේ විසූ ඔහු 19වන සියවසයේ විශාලතම පරාවර්තක දුරේක්ෂය නිපදවීමට සමත් විය.විශ්කම්භය මිටර 1.8වූ දූරේක්ෂය එකල පාර්සන් නගරයේ යෝධයා ලෙස හැදින්විය.මෙවන් විශාල දර්පණයක් සමඟ පෙරට වඩා හොදින් ගැඹුරු ආකාශ වස්තූන් නිරීක්ෂණය කළ හැකි විය.එමඟින් ඔහු වර්ල්පූල් මණ්දාකිණිය ප්‍රථම වරට නිරීක්ෂණය කරන ලදී.
විලියම් පාසන්
19 වන සියවසයේ පාර්සන් විසින් නිර්මාණයකරණ ලද විශාල දූරේක්ෂය.
පාර්සන් විසින් චිත්‍රයට නැගූ වර්ල්පූල් මණ්දාකිණිය
1668දී නිව්ටන් විසින් නිව්ටෝනියානු පරාවර්ථක දුරේක්ෂය නිපදවීමෙන් අනතුරුව වෙනත් පුද්ගලයින්ද නිව්ටන්ගේ සැලසුමෙ ඇති අඩු පාඩු මගහරිමින් වෙනස් ආකාරයේ නිර්මාන කිරීමට තැත්කර ඇත.ඒ අනුව 1672දී ප්‍රංශ ජාතික මූර්ති ශිල්පියකු වූ ලෝරන්ට් කැසිග්‍රේන් විසින් කැසිග්‍රේන් නම් වූ පරාවර්තක දුරේක්ෂයක් හදුන්වාදෙන ලදී.
තවද 1930දී බර්නාඩ් ස්චිමිද් විසින් ස්ච්මිද් කැසිග්‍රේන් නම් වූ දූරේක්ෂයක් කැසිග්‍රේන්ගේ දුරේක්ෂය නවීකරනය කරමින් හදුන්වාදෙන ලදී.
බර්නාඩ් ස්චිමිද්
.jpg)
ස්ච්මිද් කැසිග්‍රේන් දූරේක්ෂය
1718දී හා 19වන සියවසෙහි අගභාගයේ නිපදවූ යෝධ පරාවර්තක දුරේක්ෂ තාරකා විද්‍යත්මක නිරීක්ෂණ සඳහා යොදා ගත් අතර ඒවායේ පාලන කටයුතු සිඳුකිරීමට සේවකයින් 4ක්පමණ සේවයට ගෙන ඇත.මෙයට හේතුව වූයේ තාක්ෂණය වර්තමානයේ මෙන් දියුනු මට්ටමක නොපැවතීමයි.