රාත්‍රි අහස ඉතා චමත්කාර දර්ශනයක් මෙන්ම කුතුහලයෙන් විද්‍යාවෙන් පිරුණු ස්ථානයක් බව දැන් ඔබ කාටත් නොරහසකි. එසේ නම් මේ රාත්‍රි අහසේ අපට නිරීක්ෂණය කළ හැක්කේ මොනවාදැයි විමසා බලමු.
රාත්‍රි අහසේ නිරීක්ෂණය කළ හැකි දෑ රාශියකි. තරු,ග්‍රහලෝක,සඳ, වල්ගාතරු,උල්කාපාත,උල්කාපාත වර්ෂා,තරු රටා,තරු පොකුරු,නිහාරිකා,මන්දාකිණි,කෘතිම චන්ද්‍රිකා,උප ග්‍රහයින් යනු මේවාය.
දුරේක්ෂයක් නොමැතිව පියවි ඇසින් නිරීක්ෂණය කළ හැකි වස්තූන්.
1. ග්‍රහලෝක
බුධ, සිකුරු, අඟහරු, බ්‍රහස්පති, සෙනසුරු
2. මන්දාකිණි
උදා – ඇන්ඩ්‍රොමීඩා මන්දාකිණිය, ක්ෂීරපථය
3. නිහාරිකා
උදා – ඔරායන් නිහාරිකාව
4. තරු පොකුරු
උදා – හත්දින්නත් තරු
5. සඳ, වල්ගාතරු, උල්කාපාත, චන්ද්‍රිකා, තරු, තාරකා රාශි
නමුත් මෙම වස්තූන් පිළිබඳ වැඩි දුර අධ්‍යයනය සඳහා දුරේක්ෂයක් භාවිතා කළ යුතුයි. මෙහිදී විශේෂයෙන් කිව යුතු වන්නේ රාත්‍රී අහසේ මන්දාකිණි හැරුණූ විට අපට පෙනෙන සියලූම ආකාශ වස්තූන් අප අයත්වන ක්ෂීරපථ මණ්දාකිණියට ඇති බව යි.
තාරකා රාශි
ඔබ අසා ඇති පරිදි තාරකා රාශියක් යනු තරු වලින් සෑදුණු කිසියම් සතෙකුගේ හෝ වස්තුවක හැඩයක් පමණක් යැයි ඔබ සිතන්න පුලූවන්. නමුත් සත්‍ය වශයෙන්ම අන්තර්ජාතික තාරකා විද්‍යා සංගමයේ අර්ථ දැක්වීමට අනුව තාරකා රාශියක් යනු “අන්තර්ජාතිකව පිළිගත් නිශ්චිත සීමා සහිතව අහසේ ඛෙදා වෙන් කරන ලද එක්තරා ප්‍රදේශයකි. ” සැබැවින් ම මෙම තාරකා රාශි වලට විවිධ හැඩයන් ඇත. එමෙන්ම විවිධ තරු සංඛ්‍යා වලින් සමන්විත විවිධ ප්‍රමාණයේ තාරකා රාශි ඇත.
පැරැන්නන් රාත්‍රී අහස තාරකා රාශි 48කට ඛෙදා තිබුණි. පසුව 1928 වර්ෂයේ දී අන්තර්ජාතික තාරකා විද්‍යා සංගමය විසින් තවත් තාරකා රාශි 40ක් එක් කරමින් තාරකා රාශි 88 ඛෙදන ලදී.
ආකාශ වස්තු තාරකා රාශි වල චලිතය හා පෘථීවි පරිභ්‍රමණය අතර සම්බන්ධය
ඕනෑම දිනයක රාත්‍රී අහස නිරික්ෂණය කිරීමේදී තාරකා රාශි නැගෙනහිරින් පායා බටහිරින් බැස යනු දැකිය හැකි ය. මීට හේතුව ලෙස පැරැන්නන් සිතුවේ භූකේන්ද්‍රවාදය අනුව මෙම තාරකා රාශි පෘථීවිය වටා කැරකෙන බවයි. නමුත් සත්‍ය වශයෙන්ම එය සිදු වන්නේ පෘථීවිය තම අක්ෂය වටා භ්‍රමණය වන බැවිනි. විශේෂයෙන්ම සමකාසන්න රටක් වන අප රටට මෙම සිද්ධිය වඩා පැහැදිලිව දැකිය හැකි ය.
රාත්‍රී කාලය එළඹීමත් සමග ඉතා සුපරීක්ෂාකාරීව අහස නිරීක්ෂණය කළහොත් රාශි චක්‍රයට අයත් තාරකා රාශි වලින් එම දිනයේදී සූර්යයා පවතින රාශිය හා එය අසල පෙදෙස හැර අනෙක් සියලූම තාරකා රාශි එක් රැයකදී අපට නිරීක්ෂණය කළ හැකිය. නමුත් මාස කීපයක් අහස නිරීක්ෂණය කරන විට විවිධ මාස වලදී එකම වේලාවේදී අහසේ එකම ස්ථානය පිහිටන තාරකා රාශිය වරින්වර එකිනෙකට වෙනස් වේ.
උදාහරණයක් ලෙස යම් දිනක රාත්‍රී 9.00 ට නැගෙනහිර ක්ෂිතිජයෙන් උදාවන තාරකා රාශිය නිරීක්ෂණය කර නැවත මාසයකට පමණ පසු රාත්‍රී 9.00 ට නැගෙනහිර ක්ෂිතිජයෙන් උදාවන තාරකා රාශිය නිරීක්ෂණය කළහොත් මසකට පෙර අප දුටුවා වු තාරකා රාශිය නොව වෙනත් තාරකා රාශියක් උදා වනු දක්නට ලැබේ. තවද මසයකට පෙර නැගෙනහිර ක්ෂිතිජයෙන් උදාවනවා දුටු තාරකා රාශිය නැගෙනහිර ක්ෂිතිජයෙන් ඉහළට ගමන් කර තිඛෙනු දැකිය හැකිවේ. සැබැවින්ම මෙම සිද්ධිය සූර්යයා වටා පෘථීවිය ගමන් කිරීම නිසා සිදුවන සංසිද්ධියකි. සූර්යයා වටා පෘථීවිය ගමන් කරන නිසා මෙලෙස ක්‍රමයෙන් නව තාරකා රාශි කලින් කලට දිස්වීම සිදුවී ඇත. මෙය සූර්ය කේන්ද්‍රවාදය නිවැරදි බවටද කදිම සාක්ෂියකි.
ඔබ මෙලෙස රාතී අහස හොඳින් නිරීක්ෂණය කළහොත් පෘථීවියේ භ්‍රමණය හා පරිභ්‍රමණයත් තාරකා රාශි දිස්විමේ රටාවත් ඔබට පැහැදිළිව අවබෝධ කර ගත හැකි වනු ඇත.
මෙහිදි ආකාශ වස්තූ එක දිනයකදි නැගෙනහිරින් පායා බටහිරින් බැස යනවා සේ පෙනෙන සංසිද්ධිය -දෛනික චලිතය- ලෙස හඳුන්වයි. මෙය පෘථීවි භ්‍රමණය නිසා (තමා වටා කැරකැවීම) නිසා සිදුවේ. අහසේ එකම ස්ථානයක එකම වේලාවක දී, පිහිටන තාරකා රාශිය (තරු) වර්ෂයේ විවිධ කාලයන් හිදී වෙනස්වීමේ සංසිද්ධිය -වාර්ෂික චලිතය- ලෙස හඳුන්වයි. මෙය සිදුවන්නේ පෘථීවි පරිභ්‍රමණය නිසා ය.
නිරීක්ෂණ කටයුතු සඳහා සූදානම් වීම
1. මේ සඳහා නිරීක්ෂණයට සුදුසු ස්ථානයක් සොයා ගත යුතුය. මෙහිදී අවට ගස් වලින් බාධාවක් නොමැති අහසේ වැඩි ප්‍රමාණයක් පෙනෙන බාහිර ආලෝකයන්ගෙන් තොරවූ (ආලෝක දූෂණය නොමැති) ස්ථානයක් විය යුතුය. එමෙන්ම එය කෘමින්, සර්පයින්, කටු පඳුරු වැනි උපද්‍රව වලින් තොර ස්ථානයක් විය යුතුය.
2. මෙහිදී නිරීක්ෂණයට ප්‍රථම ඒ සඳහා අවශ්‍ය උපකරණ, කඩදාසි, පැන්සල්, තරු සිතියම්ල, සූදානම් කර ගත යුතුය රතු ආලෝකය සහිත විදුලි පන්දම ආදී දෑ සූදානම් කර ගත යුතුය.
අඳුරට ඇස හුරු කර ගැනීම
හොඳ නිරීක්ෂණ වාරයක් ඇරඹීමට ප්‍රථම අඳුරට ඇස හුරු කර ගත යුතුය. ආලෝකය ඇති තැනක සිට අඳුරට ගොස් අඳුරට හුරු වීමට අප ඇසට විනාඩි 15 – 20 ක් පමණ ගතවේ. අප ආලෝකයේ සිටින විට ඇසේ කණීනිකා සිදුර කුඩාවී ඇසට ඇතුළුවන ආලෝකය අඩු කර ගනී. නමුත් අඳුරට පැමිණි විට කණීනිකාව විශාල වී ඇස ආලෝකය වැඩිපුර ඇතුළු කර ගැනීමට උත්සාහ කරයි. තවද දෘෂ්ටි විතානයේ අඩු ආලෝකයට සංවේදී සෙල (යෂ්ටි ෙසෙල) කි්‍රයාකාරීත්වය වැඩිවී ඇස ආලෝනය කෙරෙහි දක්වන සංවේදීතාවය වැඩී වේ. අඳුරට හුරු විමට විනාඩි 20ක් පමන ගත වන්නේ මේ නිසාය. මෙහිදී අඳුරට හුරු වූ ඇසට රතු වර්ණය හැර නිල්, කහ, කොළ ආදී වර්ණයක් ලැබුණහොත් නැවත ඇස ක්ෂනිකව එම ආලෝක වෙත ඇදි යයි. මීට හේතුව අඳූරේ පවතින ඇස එම වර්ණ වලට වැඩි සංවේදීතාවයක් දැක්වීමයි. මෙයිනුත් නිල් වර්ණය වැඩිම සංවේදිතාවයක් දක්වයි. මෙහිදී නැවත වරක් ඇස අඳුරට හුරු කරගැනීමට විනාඩි 15 – 20ක් ගත වේ. එනිසා නිරීක්ෂණය කරන විට එවැනි වර්ණ භාවිතා නොකළ යුතුය. නමුත් අඳුරේදී ඇස ආලෝකයට අඩු සංවේදීතාවයක් දක්වයි. මේ නිසා රාත්‍රී අහස නිරීක්ෂණයේදී ආලෝකය අවශ්‍යතාවයක් වූ විට දී අප රතු ආලෝකය භාවිතා කළ යුතුය. ඉන් අඳුරට හුරු වූ ඇස ඉන් මිදීමක් සිදු නොවේ.
ප්‍රථම වරට රාත්‍රී අහස නිරීක්ෂණය කරන විට තරු සිතියම භාවිතා කිරීමට අවශ්‍ය නැත. ප්‍රථමයෙන්ම අප රාත්‍රී අහසේ ඇති දෑ පියවි ඇසින් තරු සිතියමක ආධාරයකින් තොරව හඳුනාගැනීමට උත්සාහ කළ යුතුය. පසුව සාර්ථක නිරීක්ෂණ සඳහා තරු සිතියම දුරේක්ෂ භාවිතා කිරීම සිදු කළ හැක. තරු සිතියම භාවිතය තරු, තරු රටාල ගැඹුරු අහසේ ආකාශ වස්තු හා අහස් ගෝලය ඉතා පහසුවෙන් අධ්‍යයනය කිරීමට උපකාරී වනු ඇත.
නිරීක්ෂණ වාර්තාවක් සකසන්නේ කොහොමද ?
රාත්‍රී අහස නිරීක්ෂණය කිරීමේදී නිරීක්ෂණ වාර්තා කිරීම ඉතා වැදගත් කාර්යයකි. අප යම් සොයා ගැනීමක් කිරිමට බලාපොරොත්තු වේ නම් මෙබඳු නිරීක්ෂණ වාර්ථාවකින් ලැඛෙන්නේ විශාල පිටුවහලකි. නමුත් අපට අවශ්‍ය ආකාරයට මෙබඳු නිරීක්ෂණ වාර්ථාවක් සකස් කළ නොහැක. අප සකස් කළ යුත්තේ ජාත්‍යන්තරව පිලිගත් ආකාරයේ නිරීක්ෂණ වාර්ථාවකි එවැනි නිරීක්ෂණ වාර්ථාවක අනුරුවක් පහත පරිදි වේ.
OBSERVATION REPORT – නිරීක්ෂණ වාර්තාව
Name (නම) – නිරීක්ෂණය සිදු කරන පුද්ගලයාගේ නම
Date (දිනය) – නිරීක්ෂණය සිදු කරන දිනය
Place (ස්ථානය) –
City (නගරය) – නිරීක්ෂණය සිදු කරන ස්ථානයට අදාළ විස්තර
Country (රට) –
Time (වේලාව) – :1-
Longtitude (දේශාංශ) – නිරීක්ෂණය සිදු කරන ස්ථානයේ අක්ෂාංශ හා දේශාංශ
Latitude (අක්ෂාංශ) – (දන්නේ නම්)
Sky Condition (අහසේ තත්ත්වය) – :2-
Other (වෙනත්) – :3-
(1) (2) (3) ලෙස දක්වා ඇති කරුණු පහත සවිස්තරව දක්වා ඇත.
වේලාව
(1) අප නිරීක්ෂණය ඇරඹු වේලාවත්, එය අවසන් කළ වේලාවත් නිවැරදිව සටහන් කළ යුතුය. මේ සඳහා ජාත්‍යන්තරව සම්මත වී ඇත්තේ ග්‍රිනිච් මධ්‍යනය වේලාවයි. (Grinwichwich mean Time – GMT) මෙය ලබා ගැනීමට අපගේ ඔරලෝසු වේලාවෙන් පැය 5.30ක් අඩු කළ යුතුය. එසේ නොමැති නම් අපගේ ඔරලෝසු වේලාවද (Local Civil Time – LCT) සඳහන් කළ හැක. සෑමවිටම වේලාව පැය 24 ඔරලෝසුවේ ආකාරයටම තැබිය යුතු අතර එයට ඉදිරියෙන් GMT ද LCT යන වග පැහැදිලිව දැක්විය යුතුය.
අහසේ තත්ත්වය
(2) අහසේ තත්ත්වය කොටස් 5කට වර්ග කෙරේ ඒවා රෝම කැපිටල් ඉලක්කමෙන් සඳහන් කළ යුතුය.
i වලාකුළු නොමැත අඳුරු ඉතා පැහැදිලි අහසකි.
ii වලාකුළු නොමැතිමුත් අහස් තත්ත්වය 1 දීට වඩා අපැහැදිලිය.
iii වලාකුළු මද වශයෙන් ඇත නමුත් ඒවා ඉක්මණින් ගමන් කරයි.
iv වලාකුළු සහිතය ඒවා ගමන් නොකරයි.
v වලාකුළු වලින් සම්පූර්ණ අහසම පාහේ වැසි පවති.
මෙම තත්ත්ව වලට අමතර අවස්ථා නොමැත. එසේම එකම නිරීක්ෂණ වාර්ථාවක් සඳහා අහසේ තත්ත්ව කිහිපයක් ද තිබිය නොහැක.
අනෙකුත් දේ
(3) මෙහිදී අප සඳහත් කළ යුත්තේ අප දුටු වස්තූන් පිළිබඳ විස්තර ( ඒවායේ නම් ) හා අප නිරීක්ෂණයට භාවිතා කරන උපකරණ පිළිබඳවයි.
දුරේක්ෂයක් නම්
Telescope (දුරේක්ෂය) – දුරේක්ෂයේ වෙළඳ නාමය
Telescope Type (දුරේක්ෂ වර්ගය) – දුරේක්ෂය නිව්ටෝනියානුද,වර්තකද,පරාවර්තකද,කැසිග්‍රේනියානුආදී වූ කුමන
වර්ගයේ ද යනවග
Eye piece (උපනෙත) – අප භාවිතා කරන උපනෙත (එහි නාභි දුර සඳහන් කරන්නග)
F Number (ත අංකය) – මෙය යම් දුරේක්ෂයක් සඳහා නියත අගයක් වේ (අවනෙතේ නාභි දුර/අවනෙතේ විශ්කම්භය )
Magnification (විශාලනය) – මෙය (අවනෙතේ නාභි දුර/උපනෙතේ නාභි දුර) මගින් ලැබේ
දෙනෙතියක් සඳහා
Binocular (දෙනෙතිය) – වෙළෙඳ නාමය
Binocular Type (දෙනෙති වර්ගය) – 7×50, 10×50, 10×70 ආකාරයට
(මෙහි ඉදිරියෙන් ඇති අංකයන් විශාලනයත් පසුපස අංකයෙන් අවනෙත් කාචයේ විශ්කම්භය mm වලිනුත් සඳහන් කර ඇත.)
විශේෂ කරුණු
1 අප යම් නිරීක්ෂණයක් කිරීමේදී රාත්‍රී 12 පසුවුනි නම් පසුදිනද අපගේ නිරික්ෂණයට අදාළ නිසා එයද අපගේ නිරීක්ෂණ වාර්තාවට ඇතුළත් කරන්න.
2 අප විශේෂ නිරීක්ෂණ කිරිමේදී (උල්කාපාත වර්ෂා වැනි දේ) අපගේ නිරික්ෂණ වාර්තා වලට මෙයට අමතරව වෙනත් කරුණු බොහොමයක් ඇතුළු විය හැක ඒවා වෙනත් ලෙස දක්වා ඇති මාතෘකාව යටතේ සඳහන් කරන්න.
3 නිරීක්ෂණ වාර්තා සැකසීම ඔබගේ නිරීක්ෂණයට බාධාවක් සේ නොසැළකිය යුතුය. නිරීක්ෂණ කඳවුරු වැනිදේට ඔබ සහභාගි වීමේදී ඔබට මේ සඳහා අවශ්‍ය පුහුණුව ඉබේම ලැඛෙනු ඇත. එසේ නොවුනද ඔබගේ ස්වෝත්සාහයෙන් නිරීක්ෂණ වාර්තා තැබීමද ඉතා වැදගත්ය. එබඳු නිරීක්ෂණ වාර්තා දන්නා අයෙකුට පෙන්වා එහි ඇති දෝෂ මග හරවා ගත හැකි ය. එසේ වීමෙන් ඔබටද හොඳ නිරීක්ෂකයෙකු විය හැක.
මීට අමතරව විවිධ නිරීක්ෂණ කඳවුරුල තරගාවලි වැනි වැඩසටහන් වලදී විවිධ ආකාරයට සැකසු නිරීක්ෂණ වාර්තා සම්පූර්ණ කිරීමට ලැඛෙනු ඇත. එහිදී එහි විමසා ඇති කරුණු වලට අදාළව නිරීක්ෂණ වාර්තාව සම්පූර්ණ කරන්න.
Read More