ශ්‍රී ලංකාවට චන්ද්‍රපාෂාණ ගෙන ආ දිනය

ලොවම මවිත කරමින් මිනිසා ප්‍රථමවරට සද මත පා තැබීමේ ඓතිහාසික මොහොත සිදු වූයේ මීට අවුරුදු 40කට පෙර අද (ජූලි 20) වැනි දිනයකය.

1969 වසරේ ජූලි මස 16 වන දින දැනට ලෝකයේ නිපදවා ඇති විශාලතම රොකටය වන ‘සැටර්න්-5’ රොකටයේ නැගී නීල් ආම්ස්ට්‍රෝංග්, මයිකල් කොලින්ස් හා එඩ්වින් ඕල්ඩ්‍රින් යන අජටාකාශගාමීන් තිදෙනා පෘථිවි ගුරුත්ව බලපෑමෙන් මිදී අභ්‍යාවකාශ ගත වන්නේ සද මතට ගොඩ බැසීමේ බලාපොරොත්තුවෙනි. එතැන් සිට දින 4කට පසු එනම්, ජූලි 20 වෙනිදා අජටාකාශගාමීන් තිදෙනා චන්ද්‍රයා වටා කක්ෂ්‍යගත වීම සිදුවිණි. එදිනම මෙහෙයුම් මොඩුයුලයේ පාලනය මයිකල් කොලින්ස් හට භාර කරමින් චන්ද්‍රයානය වෙත පිවිසෙන නීල් ආම්ස්ට්‍රෝංග් හා එඩ්වින් ඕල්ඩ්‍රින් චන්ද්‍ර පෘෂ්ටය මතට ගොඩ බසිනු පිනිස මෙහෙයුම් මොඩුයුලයෙන් වෙන්වීම සිදුවෙයි. පෙර සැලසුම් කල ආකාරයට චන්ද්‍රයාගේ ‘The sea of Tranquility’ ලෙස හැදින්වෙන ප්‍රදේශයට ගොඩ බැසීමෙන් පසු චන්ද්‍ර යානයෙන් පිටතට පැමිණෙන නීල් ආම්ස්ට්‍රෝංග්, සද මතට ගොඩ බසින්නේ සද මත පා තැබූ ප්‍රථම මිනිසා වීමේ සුවිශේෂී වූ ගෞරවය හිමිකර ගනිමිනි.

වමේ සිට, නීල් ආම්ස්ට්‍රෝංග්, මයිකල් කොලින්ස් හා එඩ්වින් ඕල්ඩ්‍රින්

ලොවම නොඉවසිල්ලෙන් බලා සිටි මේ ඓතිහාසික අවස්ථාවේ 40වන සංවත්සරය මෙම ජූලි මාසයේදී සමරණු ලබයි. එදා සිට අද දක්වා අවුරුදු 40ක කාලයක් ගෙවී ගොස් තිබුණත් මිනිස් ඉතිහාසයේ සටහන් වන විශ්මයජනකම සිදුවීම මෙය වනවා නිසැකය. එවන් වූ වැදගත්කමක් උසුලන සද ගමන අවුරුදු 40කට පෙර වකවානුව තුලදී ශ්‍රී ලංකාවටද වැදගත් සිදුවීමක් මෙන්ම නොමැකෙන මතකයක් ලෙස සටහන් වන්නේ සද ගමනේදී ලබාගත් චන්ද්‍රපාෂාණ වලින් කුඩා කොටසක් ලංකාවටද තිළිණයක් ලෙස ලැබුණු බැවිනි.

කොහොමද මේ තිළිණය ලැබුණේ?

ප්‍රථම සද ගමන සිදු වූ ‘ඇපොලෝ-11’ මෙහෙයුමේ සාර්ථක අවසානයෙන් පසු එම මෙහෙයුම අතරතුරදී එකතු කරගත් චන්ද්‍රපාෂාණ වලින් ඉතා කුඩා ප්‍රමාණයක් තවත් රටවල් කිහිපයකට විශේෂ තිළිණයන් ලෙස ඇමෙරිකානු රජය විසින් ලබාදෙන ලදි. ශ්‍රී ලංකාවට මේ විශේෂ තිළිණය ලැබීම සිදු වූයේ මීට අවුරුදු 40කට පමණ පෙර වකවානුවේ ශ්‍රී ලංකාවේ ඇමෙරිකානු තානාපතිව සිටි ඇන්ඩෲ වී. කොරී මහතා සිටි යුගයේදී ඇමෙරිකානු තානාපති කාර්යාලයටය. ලංකාවට හිමි වූ මේ කුඩා පාෂාණ කැබලි කිහිපය ඉතා කුඩා ප්‍රමාණයේ ඒවා විය. තරමින් ඉතා කුඩා වූවත් රූපවාහිණී නොතිබුණු මේ අවදියේ ගුවන් විදුලියෙන් හා පුවත් පත් වලින් ඊට ලැබුණු ප්‍රචාරය හේතුවෙන් සියලු දෙනාගේ අවධානය මේ කුඩා ආගන්තුක ගල් කැබලි වෙත යොමු වන්නට විය.

මහජන ප්‍රදර්ශණය

චන්ද්‍රපාෂාණ මහජනයා සදහා ප්‍රදර්ශණය වූයේ කොළඹ සහ මහනුවර යන ප්‍රධාන නගර දෙකේදීය. 1969 දෙසැම්බර් 17 සිට දින 3ක් පුරාවට කොළඹ කෞතුකාගාර පරිශ්‍රයේදී මෙය මහජනයා සදහා විවෘතව පැවතිණි.

ඉහත රූපයේ දැක්වෙනුයේ එලෙස ප්‍රදර්ශණය වෙමින් පැවති අවස්ථාවකි. ආගන්තුක පාෂාණ කොටස් දැක බලා ගැනීම සදහා කුතුහලයෙන් යුතුව පැමිණෙන විශාල ජනකායක් මෙහි දැක්වේ. රූපයේ ඉදිරියෙන්ම පෙනෙන්නට තිබෙන විශාල වීදුරු ගෝලයක් තුල ආරක්ෂාකාරී ලෙස තබා ඇත්තේ චන්ද්‍රපාෂාණ කොටසයි. ඊට මදක් පිටුපසට වන්නට තවත් කුඩා ගෝලයක් මෙන් දිස්වනුයේ චන්ද්‍රයාගේ ආකෘතියකි.

ඉහත ඡායාරූපයෙන් දැක්වෙනුයේ තවත් එවැනිම මහජන ප්‍රදර්ශණයක් මහනුවර නගරයේ පැවති අවස්ථාවකි. එකල 175,000 පමණ ශ්‍රී ලාංකීය ජනතාව මෙය සියැසින් දැකබලා ගත් බවද සදහන් වෙයි.

නීල් ආම්ස්ට්‍රොංග් මහතා ලංකාවට පැමිණෙයි

චන්ද්‍රපාෂාණ මහජනයා සදහා විවෘතව පැවති කාලය අතරතුරදී නීල් ආම්ස්ට්‍රෝංග් මහතා ඇමරිකාවේ සිට හොං-කොං දක්වා පියාසර කරමින් සිට ඇත. මෙම දිගු ගුවන් ගමනේ එක් සන්ධිස්ථානයක් වූයේ ලංකා ගුවන් තොටුපලයි. ඔහු ගමන් ගත් ගුවන් යානය ලංකා ගුවන් තොටුපලට ගොඩ බස්වා, නැවත ගමන් අරබන තෙක් කාලය අතරතුර තේ කෝප්පයක් පානය කිරීමේ අවශ්‍යතාවයෙන් යුතුව නීල් ආම්ස්ට්‍රෝංග් මහතා ගුවන් තොටුපලේ භෝජනාගාරය වෙත ගමන් කොට ඇත. මේ බව එවකට ගුවන්තොටුපලේ ලංකාදීප පත්‍රයේ වාර්තාකරුවෙකු ලෙස කටයුතු කල ආර්.බී.එම් සුමනදාස මහතාට සැලවීමත් සමග හදට ගොඩ බැසූ මේ පළමු මිනිසාගේ ලංකා ගමන පිළිබදව ඔහුගේ ඡායාරූපයක්ද සහිතව ලංකාදීප පත්‍රයේ පල කිරීමට අහම්බෙන් මෙන් අවස්ථාව උදා කර ගැණුනි. පෙර නොසිතූ පරිදි සිදු වූ නීල් ආම්ස්ට්‍රෝංග් මහතාගේ මේ අහබු පැමිණීම එකල ලාංකීය ජනතාවගේ විමතිය තවත් වැඩිකිරීමට හේතු වූවාට නිසැකය.

චන්ද්‍රපාෂාණ වල වර්තමාන තත්වය

මහජන ප්‍රදර්ශණය පැවති කාලයෙන් පසුව ලංකාවට හිමි වූ මේ සුවිශේෂී තිළිණය කොළඹ ජාතික කෞතුකාගාරයේ තැන්පත්කොට තැබිණි. චන්ද්‍ර පාශාණ වල ඉතිහාස වතගොත දැනගැනීමෙන් පසු එහි වර්තමාන තත්වය සොයා බැලීමේ අශාවෙන් යුතුව මා දිනක් කොළඹ ජාතික කෞතුකාගාරය වෙත ගියෙමි. මෙම තිළිණය අද පවතිනේ කෞතුකාගාරයට අයත් ස්වාභාවික විද්‍යා කෞතුකාගාර කාර්යාලයේය. එය ඍජුවම මහජන ප්‍රදර්ශණය සදහා විවෘතව නොමැත. ඉහත ඡායාරූපවල දැක්වෙන්නාක් මෙන් විශාල වීදුරු ගෝලයක් මෙන් දැක්වෙන ආකෘතියද වර්තමානයේ නොපවතී. ඒ වෙනුවට අද අපට මේ චන්ද්‍රපාෂාණ දැක ගත හැකි වන්නේ විශේෂ ආකාරයකට සැකසූ කුඩා ආකෘතියකට(කුසලානයක් මෙන් හැඩය ඇති) සම්බන්ධකොට පවතින්නක් ලෙසය. පාෂාණ කිහිපය තැන්පත් කොට ඇත්තේ වීදුරු පලිගුවක් තුලය. මෙම ආකෘතියේම කුඩා ප්‍රමාණයේ ශ්‍රී ලංකා ජාතික ධජයක්ද සම්බන්ධ කොට තිබේ. එහිද විශේෂත්වයක් පවතී. එනම් සද ගමන සනිටුවහන් කිරීම සදහා විවිධ රටවල ජාතික ධජද ‘ඇපොලෝ-11’ සදගාමීන් රැගෙන ගොස් තිබේ. බොහෝවිට ඔබ දැක ඇත්තේ චන්ද්‍රයා මත සිටවූ ඇමෙරිකානු ධජය පමණි. නමුත් අනෙක් රටවල ධජයන්ද චන්ද්‍ර පෘෂ්ටය මත තබා නැවත ඔවුන් පෘථිවියට එන ගමනේ රැගෙන විත් තිබේ. මේ ආකෘතියට සම්බන්ධකොට ඇත්තේ එලෙස සද මතට ගෙන ගොස් නැවත අපට ලැබුණු ධජයයි.

ඔබට චන්ද්‍රපාෂාණ බැලීමට අවස්ථාවක් ලද හොත් සමහරවිට ඔබට එහි ඇති මෙතරම්ම වූ වැදගත්කම කුමක්ද යැයි සිතේවි. මන්දයත් මෙම පාෂාණ කැබලි එතරම්ම කුඩා ප්‍රමාණයේ ඒවා වන හෙයිනි. නමුත් එහි ඇති වැදගත්කම එහි තරමින් මැනිය නොහැක. මිනිසා සද මත පා තබන්නේ එක් වරම ක්‍රියාත්මක වූ අභ්‍යාවකාශ මෙහෙයුමක් ලෙස නොවේ. එය සිදු වන්නේ, 1957 වසරේදී අභ්‍යවකාශ ගත වන ‘ස්පුට්නික් -1’ චන්ද්‍රිකාවෙන් ඇරබෙන අභ්‍යාවකාශ යුගයත් සමගම දියත් කරන මර්කියුරි, ජෙමිනි ආදී දැවැන්ත ව්‍යාපෘති වලින් ගොඩ නැගෙන මූලික අත්තිවාරම මත ක්‍රියාත්මක වූ යෝධ ඇපලෝ ව්‍යාපෘතියේ අග්‍රගණ්‍යය ප්‍රතිඵලයක් ලෙසය. ශ්‍රී ලංකාවට හිමි වූ මේ විශේෂ තිළිණය තුල ඒ අති දැවන්ත මිනිස් ශ්‍රමය, සද ගමන පිළිබද ශ්‍රී ලාංකිකයන්ගේ මතකය යනාදී සියලු දේ ගැබ්ව පවතී. මෙහි වටිනාකම වන්නේ මෙයයි. මෙම නියම වටිනාකම පෙණෙනුයේ මෙවන් වූ අමරණීය අතීතය දන්නා කෙනෙකුට පමනක් බවද සදහන් කල යුතුය.

විශේෂ ස්තූතිය

චන්ද්‍රපාෂාණ වල ඉතිහාස කථාව සහ එහි මහජන ප්‍රදර්ශණය සිදුවූ අවස්ථාව දැක්වෙන ඉහත ඡායාරූප දෙකද මා වෙත සැපයූ, රාජ්‍යය සම්මාන දිනූ විද්‍යා ලේඛක අනුර සී. පෙරේරා මහතාටත්, කොළඹ ජාතික කෞතුකාගාරය තුල තැන්පත් කොට ඇති එහි වර්තමාන ආකෘතිය මා හට දැක බලා ගැනීමට අවස්ථාව සලසා දුන්, ස්වාභාවික විද්‍යා කෞතුකාගාරයේ ප්‍රධානී වජිත් අබේසිංහ මහතාටත්, skylk කන්ඩායම වෙනුවෙන් මාගේ විශේෂ ස්තූතිය පිරිනමමි.