Author: anuradha

තාරකා විද්‍යාවේ අතීත පියසටහන් (5 කොටස)

Astronomy History

(තාරකා විද්‍යාවේ අතීත පියසටහන් පසුගිය කොටස හා සම්බන්ධවීමට)

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1916

තරුවක් නිශ්චිත ප්‍රමාණයට වඩා සංකෝචනය වූවිට එම තරුවේ ඇති ගුරුත්වාකර්ෂණ බලය ඉතා ප්‍රබල බවත් කිසියම් වස්තුවකට හෝ විකිරණයකට  එයින් ගැලවී ගමන්කල නොහැකි බවත් මේ අවස්ථාව කළු කුහර (Black hole) බිහිවීමක් බවත් ඇල්බට් අයින්ස්ටයින් සහ කාල් ෂ්වොස්විල්ඩ් නම් භෞතික විද්‍යාඥයින් විසින් සාපේක්ෂතාවාදය ඇසුරු කරගනිමින් මතවාදයක් ගොඩනැගීය.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1917

ඇමරිකානු ජාතික තාරකා විද්‍යාඥ හාලෝ ෂාප්ලි විසින් ක්ෂීරපථය පිළිබඳ නිවැරදි අදහසක් එළිදැක්වීය. එවකට “ක්ෂීර පථය හරිමැද අපගේ සූර්යයා පිහිටා තිබේයයි” මතයක් පැවති අතර එම මතය වැරදි බවත් ක්ෂීරපථයේ මධ්‍යයේ සිට ආලෝකවර්ෂ 30,000ක් ඇතින් ඇති බාහුවක අපගේ සූර්යයා පිහිටා ඇති බවත් ඔහු විසින් පෙන්වාදී ඇත.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1923

ඇමරිකානු ජාතික එඩ්විඩ් පවල් හබල් විද්‍යාඥයා ඇන්ඩ්‍රොමීඩා නිහාරිකාවේ ඇති විචල්‍ය තරුවක් හඳුනාගනී. තවද ක්ෂීරපථය තුල සියලුම මන්දාකිනි ඇති බවට තිබූ මතය වැරදිබවද එම චක්‍රාවාට අප ක්ෂීරපථයෙන් ආලෝකවර්ෂ ගනනාවක් ඉතා ඈතින් පිහිටා ඇති බවත්  පෙන්වාදීමට යෙදුනි.1925 වනවිට ඔහු චක්‍රාවාට වර්ගීකරණය කරනලදී. එම වර්ගීකරනය හබල්ගේ “සරසුල මන්දාකිනි වර්ගීකරනය” ලෙස හදුන්වයි.

 

හබල්ගේ සරසුල මන්දාකිනි වර්ගීකරනය

හබල්

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1926

රොකට්ටුවක් නිර්මාණය කර ගුවන්ගත කිරීම සිදුවිය.ද්‍රව ඉන්දන යොදාගැනුණු මෙම රොකට්ටුව රික්තකයක් තුලින්ද ගමන් කල හැකිය. මෙම රොකට්ටුව රොබට් ගොඩාඩ් විසින් නිර්මාණයකල අතර පසුව ඔහු විසින් නිපදවූ  අනෙක් රොකට්ටුව ශබ්දයේ වේගය ඉක්මවා යයි.වර්තමානයේ භාවිතා වන රොකටුද මොහුගේ රොකට් පිළිබඳ නියමයට අනුව නිපදවයි.

රොබට් ගොඩාඩ් ඔහු නිර්මාණය කල රොකට්ටුව සමඟ

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1929

චක්‍රාවාට එකිනෙකින් ඈත්වන බවත් .එනම් විශ්වය ප්‍රසාරණය වනබවත් ඇතින් ඇති චක්‍රාවාට වඩා වේගයෙන් අපෙන් ඉවතට ගමන් ගන්නා බවද එඩ්විඩ් පවල් හබල් සොයාගත්හ.එය හබල් නියතය ලෙස ලොවට හදුන්වාදුනි. හබල් විසින් මේ පිළිබඳව වැඩිදුරටත් වර්ණාවලිය මගින් අධ්‍යනයේ යෙදුන අතර විශ්වයේ ආයු කාලය වසර බිලියන 15 ක් පමණවන බව ප්‍රකාශකර ඇත.ඉන් වසර දෙකකට පසුව   විශ්වයේ ප්‍රසාරණයෙහි මුල මහා පිපිරුමක් බව ජෝර්ජ්ස් ලෙමයිටේ විසින් පෙන්වාදෙයි. ඒ ඇසුරෙන් මහා පිපුරුම් වාදය ගොඩ නැගින.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1930

දසවැනි ග්‍රහලොව එනම් ප්ලූටෝ සොයා ගැනීමේ ඓතිහාසික සංසිද්ධිය සිදුවිය. ඇමරිකානු ජාතික කලයිඩ්ස් ටොම්බා විසින් අරිසෝනාහි ඇති ලොවෙල් නිරීක්ෂණාගාරයේදී   ප්ලූටෝ සොයාගැනීමට සමත් විය.නමුත් වර්තමානයේ ප්ලුටෝ ග්‍රහලොවක් ලෙස සලකණු ලබන්නේ නොමැත.එය වාමාන ග්‍රහ තත්වයේ පවතින අතර ප්ලූටෝ වාමාන ග්‍රහයා ලෙස නම්කරයි.


කලයිඩ්ස් ටොම්බා

සුබ්‍රමනියන් චන්ද්‍රසේකර් නම් වූ ඉන්දීය තාරකා විද්‍යාඥයා තරුවක වාමාන අවස්ථාව හඳුන්වා දුනි.කිසියම් තරුවක ස්කන්ධය 1.44ට වඩා වැඩිවූවිට එම තරුව පිපිරී අවසානයේ සුදු වාමාන තරුවක් බවට පත්වන බවට ඔහු විසින් ප්‍රකාශකර ඇත. 1933 දී සිදුවූ මෙවැනි පිපිරුමක් ඇසුරින් නියුට්‍රෝන තරුවක් බිහිවන බව වෝල්ටර් බාඩී සහ ෆරීට්ස් ස්වික් විසින් ප්‍රකාශකර ඇත.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1932

රේඩියෝ තාරකා විද්‍යාව කාල් ජැන්ස්ක් නම් විද්‍යාඥයකු විසින් ලොවට හදුන්වා දෙයි.මොහු විසින් අභ්‍යාවකාශයේ සිට  පැමිනෙණ  රේඩියෝ තරංග ප්‍රථම වරට හදුනා ගෙන ඇත.සුර්යයාගෙන් පැමිණෙන රේඩියෝ තරංගද මොහු විසින් හදුනාගත්හ.ඉන් වසර 7කට පසුව කැබ් නිහාරිකාව ,M 87 හා සෙන්ටෝරස් A යන වස්තූන්ගෙන්ද පැමිණෙන රේඩියෝ තරංගද මොහු විසින් හදුනා ගැනීමට සමත්විය.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1938

ජර්මන් ජාතික තාරකා භෞතික විද්‍යාඥ හෑන්ස් බීත් විසින් තරුවක ශක්තිය නිපදවීමේ ක්‍රියාවලිය පිළිබඳ අදහස් ඉදිරිපත්කරයි. තරුවක් න්‍යෂ්ටික විලයන ප්‍රතික්‍රියාවක් සිදුකරන බව පෙන්වාදුන් අතර  හඩ්‍රජන් හීලියම් බවට පත්වීමේදී විශාල ශක්තියක්ද නිකුත් කරන බව සොයාගෙන ඇත.මෙහිදී තරුවකට අවුරුදු බිලියන ගණනාවක් පුරා ශක්තිය නිපදවිය හැකි බවද ඔහු පෙන්වාදුනි.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1944

ප්‍රථම බැලැස්ටික මිසයිලය  නිපදවනු ලැබීය.V2 ලෙස මෙය හැදින්වු අතර මේ සඳහා රොකට් තාක්ෂණය යොදාගත්හ. මෙය වර්නර් බ්‍රෝන් ප්‍රමුඛ පරමාණු විද්‍යාඥයින් කණ්ඩායමක් විසින් නිපදවූහ.මේ කණ්ඩායම දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු අත් අඩංගුවට ගැනුණු අතර ඇමරිකානු හා රුසියානු රොකට් තාක්ෂණ කටයුතු සංවර්ධනයට මොවුන්ව යොදාගෙන ඇත.


V2 රොකට්ටුව

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1948

ලොව විශාලතම දුරේක්ෂයවන හේල් දුරේක්ෂය කැලිෆෝනියාවේ පැලෝමර් කන්දෙහි ක්‍රියාත්මක කෙරිණ.මෙම දුරේක්ෂයේ දර්පණය මීටර 5.1 විශ්කම්භයකින් සමන්විතවන අතර මෙහි උස මීටර 1713 වේ.


හේල් දුරේක්ෂය

Read More

තාරකා විද්‍යාවේ අතීත පියසටහන් (4 කොටස)

Astronomy History

(තාරකා විද්‍යාවේ අතීත පියසටහන් පසුගිය කොටස හා සම්බන්ධවීමට)

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1868

සූර්යය ග්‍රහණ අවස්ථාවකදී සූර්යයාගේ වායුගෝලය නිරීක්ෂණය කරමින් සිටි විද්‍යාඥයෝ පිරිසක් විසින් වර්ණාවලීක්ෂයේ දීප්ත විමෝචන රේඛාවක් සොයාගත්හ.

මෙම රේඛා කිසියම් මූල ද්‍රව්‍යක් නිසා ඇතිවන බවත් මෙම මූල ද්‍රව්‍ය පෘථිවිය තුල එතෙක් සොයාගෙන නැති බවත් බ්‍රිතාන්‍ය ජාතික නොවර් ලොකියෝ පවසා ඇත.මොහු විසින් මෙම මූල ද්‍රව්‍ය ග්‍රීක බසින් “හිරු” යන අර්ථය ඇතිව “හීලියම්” ලෙස නම් කර ඇත.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ1872

තරුවක වර්ණාවලිය ඡායාරූපයට ගත් ප්‍රථම අවස්ථාව ලෙස සැලකේ. වේගා තරුවේ වර්ණාවලිය ඡායාරූපයට ගත කරමින් ඇමරිකාවේ හෙන්රි ඩ්‍රෙපර් විද්‍යාඥයා විසින් තරුවක් තැනී ඇති රසායනික සංයුතිය වර්ණාවලියේ දිස්වන අශෝෂණ රේඛා මඟින් පෙන්වා දී ඇත.මේ හේතුවෙන් බොහෝ විද්‍යාඥයෝ තරු වල පරිණාමය කෙසේද යන්න පිළිබඳව සොයා බැලීමට වර්ණාවලිය යොදාගෙන ඇත.විලියම් හයිගින්ස් නම් තාරකා විද්‍යාඥයා මෙවැනි අවශෝෂණ රේඛා ඇසුරින් තරුවක රක්ත විස්ථාපනය(red shift) හැදෑරීමෙන් තරුවක් කෙතරම් වේගයෙන් චලිත වෙනවාදැයි සෙවීමට උත්සාහ කර ඇත.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ1877

ඉතාලි ජාතික ජියෝවානි විසින් අගහරු ග්‍රහයා පරීක්ෂාකරමින් සිටියදී අගහරුමත ඇති විශේෂ රේඛා විශේෂයක් හඳුනා ගෙන ඇත.ඔහු විසින් මෙම රේඛා “කැනාලී” ලෙස හදුන්වාදුනි.නමුත් මොහොගේ ලිපි ලේඛන හා සිතුවම් පිළිබඳ අධ්‍යනය කල බොහෝ දෙනා සිතනු ලැබුවේ මෙම රේඛා යම් පිරිසක් විසින් කෘතිමව නිර්මාණය කර ඇති ඇල මාර්ග පද්ධතියක් බවයි.එහෙයින් අගහරු මත කිසියම් බුද්ධිමත් ජීවීන් කොටසක් වෙසෙන බව බොහොදෙනාගේ මතය විය.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ1884

ඇමරිකාවේ වොෂින්ටන් හි එක් රැස්වූ තාරකා විද්‍යාඥයින් කාලගුණ විද්‍යාඥයි හා භූ විද්‍යාඥයින් ඇතුලු ලොව රටවල් රැසක විවිධ නිලධාරීන් විසින් ජාත්‍යන්තර වේලාව මැනීමට එංගලන්තයේ ග්‍රීනිවිච් මධ්‍යන රේඛාව යොදා ගැනීමට සම්මත කෙරිනි.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ1891

අහස පිළිබඳ අධ්‍යනයේ යෙදුනු මැක්ස් වුල්ෆ් විසින් අහසේ ඡායරූප ලබා ගනිමින් නව ග්‍රහක රැසක් හදුනාගත්හ. එමගින් නව ග්‍රාහක බොහෝ සංඛ්‍යාවක් සොයා ගැනීමට මඟපෑදුනි.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ1895

අදියර කිහිපයක් යටතේ අභ්‍යාවකාශ යානා පිළිබඳව මුලින්ම සිද්ධාන්ත ඉදීරිපත් කිරීමේ ගෞරවය කොන්ස්ටන්ටින් සිඔල්කොව්ස්කිටය.මෙහිදී ඔහු ගේ විශිෂ්ඨතම සොයා ගැනීම වන්නේ රික්තකයක් තුළින් වූවද ප්‍රචාලනය විය හැකි රොකට්ටුවකි.

 

කොන්ස්ටන්ටින් සිඔල්කොව්ස්කි

සිඔල්කොව්ස්කි රොකට්ටුවේ ආකෘතියක්

ක්‍රිස්තු වර්ෂ1901

තරු පිළිබඳව තොරතුරු අඩංගුකොට හෙන් රිඩ්‍රේප්‍ර නාමාවලිය එළිදැක්වීය.මෙලෙස එළිදැක්වීමේදී තරුවල වර්ණාවලි අනුව තරු වර්ගීකරන ක්‍රමයක් යොජනා කරන ලද්දේ ජ්ම් කැනන් නම් විද්‍යාඥයා වීසිනි.මෙම නාමාවලි වර්තමානයේද භාවිත වේ.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ1905

ජර්මන් ජාතික මහාචාර්ය ඇල්බට් අයින්ස්ටයින් විසින් තාරකා විද්‍යාවේ මහත් විප්ලවයකට තුඩුදුන් අවකාශ කාලය අලලා සාපේක්ෂතාවාදය හෙලිකරන ලදී.තවද E = mc²යන සුප්‍රසිද්ධ සමීකරණය මගින් ශක්තිය හා ස්කන්ධය අතර සම්බන්ධතාවක් පෙන්වාදුන්හ. මෙම සමීකරණය සාපේක්ෂතා වාදය හේතුවෙන් බිහි වූවක් ලෙස සැලකේ.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ1906

තරුවක නිරපේක්ෂ දීප්තිය මැනීමට ක්‍රමයක් සොයාගැනීම සිදුවිය. මේ අනුව අපගේ ක්ෂීරපථයේ ඇති තරුවලින් සියයට අනූවකම නිරපේක්ෂ දීප්තිය හා වර්ණය අතර සම්බඳකමක් ඇතිබවද පෙනවාදී ඇත.මෙම සොයා ගැනීම එජ්නර් හට්ස්ප්‍රන්ග් විසින් ඉදිරිපත් කළ අතර 1913 දී හෙන්රි රසල් විසින් තවදුරටත් රූපසටහන් මගින් පෙන්වාදී ඇත.

මතු සම්බන්ධයි.

Read More

තාරකා විද්‍යාවේ අතීත පියසටහන් (3 කොටස)

Astronomy History

(තාරකා විද්‍යාවේ අතීත පියසටහන් පසුගිය කොටස හා සම්බන්ධවීමට)

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1800

සූර්ය ආලෝක කිරණ ප්‍රිස්මයක් හරහා යවා ප්‍රිස්මය තුලින් වෙන්වන එක් එක් වර්ණ වලට අදාළ ප්‍රදේශවල උෂ්ණත්වමාන තබා එම වර්ණ වලට අදාල උෂ්ණත්වය මැන වර්ණාවලිය හැදෑරූ ප්‍රථම අවස්ථාවයි.

මෙලෙස විලියම් හර්ෂල් නම් විද්‍යාඥයා විසින් නියම කරණු ලැබූයේ තරුවක පිටවන ආලෝක වර්ණාවලියයි.එහිදී රතු අනන්තයට ඔබ්බෙන් ශක්තියෙහි ක්ෂනික වැඩිවීමක් දුටු ඔහු ඒ අතර අදෘශ්‍යමාන අධෝරක්ත කිරණ පවතින බව සොයාගෙන ඇත.

 

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1801

පෙර සියවසයක්දී ගුයිසෙප් පියාසි විසින් අගහරුත්,බ්‍රහස්පතීත් අතර පිහිටි වස්තුවක් සොයාගෙන එය සෙරස් ග්‍රහයා ලෙස නම්කර ඇත.එහෙත් කි.මි 320 ක් විශ්කම්භයක් ඇති මෙය කිසිසේත් ග්‍රහලොවක් නොහැකි බව විලියම් හර්ෂල් විසින් පෙන්වා දී ඇත. ඔහු විසින් එය ග්‍රහකයක් ලෙස නම් කර ඇත.ඉන් අනතුරුව මේ කලාපයේ තිබී ග්‍රහක රැසක්ම සොයා ගැනිණි.නමුත් වර්තමානයේදී සිදුකර ඇති ගණනය කිරීම් අනුව සෙරස්ගේ සැබෑ විශ්කම්භය කි.මි932ක් වේ.නමුත් එය ග්‍රහලොවක් ලෙස සැලකීමට ප්‍රමාණවත් විශ්කම්භයක් නොවේ.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1814

ලොව ප්‍රථම  වර්ණාවලීක්ෂය

ලොව ප්‍රථම නිවැරදිම වර්ණාවලිමානය හෙවත් වර්ණාවලීක්ෂය නිපදවීමේ ගෞරවය හිමිවන්නේ ජෝෂප් වෝන් ෆ්‍රරෝන්හොෆර් නම් විද්‍යාඥයාටයි.මොහු මෙම වර්ණාවලිමානය මගින් හිරුඑළියේ ඇති වර්ණ හදාරන විටදී වර්ණාවලිය තුල අදුරු පැහැ රේඛා සියයකට ආසන්න ප්‍රමාණයක් හඳුනා ගත්හ.මෙම රේඛා පිළිබඳ වැඩි දුර අධ්‍යයනය කල මොහු මෙම රේඛා මඟින් සූර්යයාගේ වායුගෝලයේ ඇති මූල ද්‍රව්‍ය නිරූපනයවන බව1859 දී සොයාගැනින. මෙම වර්ණාවලීක්ෂය මඟින් තරුවක ඇති සංයුතිය හඳුනා ගැනීමට බෙහෙවින් යොදා ගෙන ඇත.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1838

තරුවකට ඇති දුර ආසන්න වශයෙන් සෙවීමට හැකි ක්‍රමයක් සොයා ගැනීම මෙම වර්ෂයේදී සිදුවිය.ෆෙඩ්‍රිරිච් බෙස්ල් නම් විද්‍යාඥයා විසින් සොයාගත් මෙම ක්‍රමයෙන් සිග්නි 61 නම්වූ තරුවකට ඇති දුර ගණනය කර ඇති බව සඳහන් වේ.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1843

සූර්යය ලප චක්‍රයක් ඇතිබව මෙම වර්ෂයේ හෙළිවිය.හෙන් රිච් ෂේවෝබ් නම් ජර්මන් ජාතික ආධුනික තාරකා විද්‍යාඥයා විසින් වසර 17ක් පුරා මෙලෙස සූර්යයා නිරීක්ෂනය කරමින් සූර්යය ලප චක්‍රයක් ඇතිබවත් එම සූර්යය ලප වැඩිවිමින් අඩුවෙමින් නැවත් වැඩිවෙමින් යන චක්‍රයක් ආකාරයට සිදුවන බවත්.මෙලෙස වසර 17 කට පසු නැවත වරක් මෙම චක්‍රයට සූර්යය ලප දැකිය හැකි බවත් ඔහුවිසින් සොයා ගෙන ඇත.මෙම සොයා ගැනීමේන් සූර්යයාට අභ්‍යන්තරයක් ඇති බවද හෙළිවිය.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1845

තාරකාවිද්‍යා ඡායාරූපකරනයේ (Astrophotography) උපත 1845 දී සිදුවිය.ප්‍රංශ ජාතික භෞතික විද්‍යාඥයන් වූ ජීන් ෆෝකෝල්ට් සහ ආමන්ඩ් ෆිසෝ විසින් ප්‍රථම වරට හිරුගේ පෘෂ්ඨය ඡායාරූප ගත කෙරින.දුරේක්ෂයක් ආධාරයෙන් ගනුලැබූ හිරුගේ මෙම සවිස්තරාත්මක ඡායාරූපය ලොවපුරා ප්‍රසිද්ධව ඇත.ඊට පසු ගතවූ පස්  වසර තුල තාරකා විද්‍යාඥයින් විසින් සඳෙහි ඡායරූප ලබාගැනීමටද සමත්ව ඇත.නමුත් එම වකවානුවේ තිබූ දළ සේයාපටල සංවේදීකමින් අඩු බැවින් තාරකා සහ අනෙක් ගැඹුරු ආකාශවස්තු ඡායරූප ගත කිරිමට නොහැකිවී ඇත.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1846

යුරේනස් ග්‍රහයාට පිටුපසින් තවත් ග්‍රහලොවක් ඇතිබවට ප්‍රංශයේ සිටි අර්බයින් ලිවේරියර් සහ ජෝන් සී ඇඩම්ස් විසින් ගණිතානුසාරයෙන් පෙන්වීමත ජර්මන් ජාතික තාරකා විද්‍යාඥයකු වූ ජොහාන් ගොඩ්ෆ්‍රීඩ් ගෝල් විසින් නෙප්චූන් නම් ග්‍රහයා සොයා ගැනීමට සමත්විය.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1864

විලියම් හර්ෂල් විද්‍යාඥයාගේ පුතෙකු වූ ජෝන් හර්ෂෙල් විසින් නිහාරිකා සහ තරු පොකුරු 5,000 වැඩි ප්‍රමාණයක් ඇතුලත් තාරකා නාමාවලියක හඳුන්වාදී ඇත.

4වන කොටස

Read More

තාරකා විද්‍යාවේ අතීත පියසටහන් (2 කොටස)

Astronomy History

(තාරකා විද්‍යාවේ අතීත පියසටහන් 1 කොටස හා සම්බන්ධවීමට)

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1610

මෙම වකවානුවේදී ගැලීලියෝ ගැලීලි ඔහු විසින්ම මහත් වෙහෙසක් දරා වර්ධනය කරගත් දුරේක්ෂය උපයෝගීකර ගනිමින් සිදුකල නිරීක්ෂණ වැදගත් ස්ථානයක් ගනී. ගැලීලියෝ ගැලීලිට පෙර ඕලන්ද ජාතික හැන්ස් ලිපර්ෂේ විසින් කාච තාක්ෂණය ප්‍රායෝගිකව භාවිතයට ගෙන දුරේක්ෂ නිර්මාණය කර ඇත.

නමුත් මොවුන් මේ දුරේක්ෂ තාරකා විද්‍යා නිරීක්ෂණ සඳහා එතරම් යොදාගෙන නොමැත.ගැලීලියෝ ගැලීලි තම දුරේක්ෂය උපයෝගී කරගනිමින් මෙතෙක් කිසිවකුත් දැක නොතිබූ විශ්වීය විභූතිය ලෝකයා වෙත දිග හරිනු ලැබීය.ගැලීලියෝ තම දුරේක්ෂය භාවිතයට ගනිමින් මෙතෙක් පියවී ඇසින් දැක නොතිබූ තාරකා රැසක්ම හදුනාගත්හ.තවද එවකට විශ්වාස කල ඈත අහසේ වලාකුලක් මෙන් පෙනෙන තාරකා පොකුරු වාළාකුල් නොව ඒ ආකාරයට පෙනෙන්නේ තාරකා දස දහස් ගණනක එකතුවක් බවත් ඔහු පෙන්වාදී ඇත.ග්‍රහලෝක නිරීක්ෂණය කෙරෙහි දැඩි ඇල්මක් දැක්වු මොහුගේ ප්‍රථම අවධානය යොමුවී ඇත්තේ අපගේ චන්ද්‍රයාටය. ඇරිස්ටෝටේලියානුවන්ගේ පරිශුද්ධ ගෝල සංකල්පයට අනුව සඳයනු සුමුදු මතුපිටක් ඇති ගෝලයක් බවට විශ්වාස කලද ගැලීලියෝ සඳයනු සුමුදු පෘෂ්ඨයක් ඇති ගෝලයක් නොව කඩතොළු ආවාට වලින් පිරි පෘථිවිය බඳුවූ ගෝලයක් බවපෙන්වාදී ඇත.ගැලිලියෝගේ මිළග අවධානය යොමුවී ඇත්තේ බ්‍රහස්පතීග්‍රහයා වෙතයි.ඔහු බ්‍රහස්පතීග්‍රහයාට චන්ද්‍රයින් සතර දෙනෙක් ඇති බව සොයාගත්හ. එපමණක් නොව හිරුට සමීපව ඇති බුධ ග්‍රහයාගේ චලිතය පිළිබඳවද ඔහු විසින් අධ්‍යයනය කර ඇති බව සඳහන්වේ.තවද හිරු ලප හඳුනාගත් මොහු එම හිරු ලප වසරේ එක් එක් කාලයන්හිදී දැකිය හැකිබව නිගමනය කර ඇත.පසු කලෙක ගැලීලියෝ අන්ධ භාවයට පත්වී ඇත්තේ දුරදක්නය මගින් සූර්යා එක එල්ලේ නිරීක්ෂනය කිරීම හේතුකොට ගෙන බව සැලකේ.

 

ගැලිලියෝ ගැලිලි

ගැලීලියෝ සිතියම් ගත කළ සූර්යය ලප

ගැලීලියෝ සිතියම් ගත කළ චන්ද්‍රයා

ගැලීලියෝ දූරේක්ෂය

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1655

සෞරග්‍රහමණ්ඩලයේ අලංකාර ග්‍රහයකු වන සෙනසුරුග්‍රහයාගේ වලලු පද්ධතියක් ඇති බවට මෙම වර්ෂයේදී සොයාගෙන ඇත. ක්‍රිස්ටියන් හයිජන් නම් විද්‍යාඥයා විසින් මෙලෙස සෙනසුරු වලලු පද්ධතිය සොයාගෙන ඇත.තවද සෙනසුරුගේ ප්‍රධාන උපග්‍රහයාවන ටයිටන්ද මොහු විසින් සොයාගත්තකි.මෙය දුරේක්ෂ තාක්ෂණයේ දියුණුව පිළිබඳ සාක්ෂිදරයි.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1663

ප්‍රථම පරාවර්තක දුරේක්ෂය නිර්මාණය වීම ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1663 දී සිදුවිය.ස්කොට් ජාතික විද්‍යාඥ ජේම්ස් ගෙගරි විසින් මෙලෙස පරාවර්තක දුරේක්ෂය නිර්මාණය කර ඇත.විශාල විවරයක් සහිතව උපරිමයෙන් ආලෝකය ග්‍රහණයවන අයුරින් සකස් කර ඇති මෙම දුරේක්ෂය කාච වෙනුවට දර්පණ භාවිතාකර ඇත.ඊට පසු පස් වසරක් තුලදී මෙම දුරේක්ෂය අයිසෙක්ට් නිව්ටන් විසින් වැඩි දියුණුකර ඇති බවට සැලකේ.මෙලෙස දියුණු කර ඇති දුරේක්ෂය “නිව්ටෝනියානු” දුරේක්ෂය ලෙස ලොවට හදුන්වා දුන්හ.

නිව්ටෝනියන් දුරේක්ෂය

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1705

මෙම වර්ෂයේ දී එඩ්මඩ් හැලී නම් විද්‍යාඥයා වල්ගා තරු හෙවත් ධූමකේතු පිළිබඳව සංඛ්‍යාලේකන එක් රැස් කිරීම සිදුකරනලදී.මේ අනුව මෙම ධූමකේතු අවුරුදු 76 කට වරක් දිස්වන බවත්,1456 සහ 1682 යන වර්ෂයන් දෙකෙහි දිස්වූයේ එකම වල්ගාතරුවක් බවත් එඩ්මඩ් හැලී විසින් ලොවට ප්‍රකාශ කොට ඇත.එසේම 1758 දී දිස්වූ වල්ගාතරුව “හැලීගේ ධූමකේතුව” ලෙස නම් කර ඇත.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1750

නිකලස් ඩී ලැක්යිලේ විසින් සිතියම් ගතකල තාරකා සිතියම

ප්‍රංශ ජාතික විද්‍යාඥ නිකලස් ඩී ලැක්යිලේ විසින් දකුණු අහස් කුස සිතියම් ගතවිය.ඔහු දකුණු අහසෙහි ඇති තාරකා දස දහසකට අධික ප්‍රමාණයක් නම් කර නව තරු නාමාවලියක් හදුන්වා දුන්හ.තවද හැලි සහ තවත් විද්‍යාඥයින් පිරිසක්ද මෙලෙස දකුණු අහස පිළිබඳ එලි දැක්වූ නාමාවලි ද බොහෝදුරට අංගසම්පූර්ණවේ.මෙම නාමාවලියේ අඩංගු ඇතැම් තාරකා වර්තමානයේද භාවිතා කරන නාමාවලියේ අඩංගුව ඇත.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ1781

පියවී ඇසට නොපෙනෙන ග්‍රහලොවක් සොයා ගැනීම ක්‍රි.ව1781 දී සිදුවිය.එය විලියම් හර්ෂෙල් නම් විද්‍යඥයා විසින් තම දුරේක්ෂය ආධාරයෙන් සොයාගෙන ඇත.මෙම ග්‍රහලොව යුරේනස් ග්‍රහලොවයි.යුරේනස් ග්‍රහලොව ප්‍රථමයෙන් ඔහු ධූම කේතුවක් යැයි සැලකූවද පසුව ඔහු විසින් එය ග්‍රහලොවක් බව සාක්ෂි සහිතව හදුන්වා දුන්හ.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ1784

ප්‍රථම වරට තරු පොකුරු සහ නිහාරිකා අඩංගු කොට නාමාවලියක් එළිදැක්වීම මේ වර්ෂයේදි සිදුවිය. චාල්ස් මෙසියර් විසින් එළිදැක්වූ මෙම නාමාවලිය මෙසියර් නාමාවලිය ලෙස හැදින්වේ.මෙම නාමාවලිය ලොවපුරා ඉතාමත් ප්‍රසිද්ධ වූ අතර මෙය 21 වන සිය වසේදී තරු පොකුරු සහ නිහාරිකා පිළිබඳ අධ්‍යනයට යොදාගනී.

තෙවන කොටස

Read More

තාරකා විද්‍යාවේ අතීත පියසටහන් (1 කොටස)

Astronomy History

“සමන්පිච්ච මල් ඉහිරුණු නිල් තණකොළ පිට්ටනියක් වගෙයි අහස අන්න බලනු කොච්චර ලස්සනද රෑට” යනුවෙන් වර්ණනාවට ලක්වූ රාත්‍රී අහසේ ග්‍රහ තාරකා හා වෙනත් ආකාශවස්තු පිළිබඳ කවි ඔබ අසා ඇතුවාට සැකයක් නැත. රෑ අහස මේ ආකාශ වස්තු මවන අසිරිය නෙත් සිත් පිනවයි. මේ අහස කෙතරම් ආශ්චර්යය වත්ද.

මානව ශිෂ්ඨාචාරයේ මුල් යුගයේ සිටම අහස හා ආකාශවස්තු මිනිස් වර්ගයාගේ විමසිල්ලට ලක් වීය.මේ ආකාශවස්තු පිලිබඳ වූ විද්‍යාව තාරකා විද්‍යාව බවට නොදන්නෝ නොවෙති.තාරකා විද්‍යාව යනු ලොව ඉපැරණිතම විද්‍යාවයි.නමුත් මෙතරම් පෞරානික වූ තාරකා විද්‍යාව පිලිබඳ ඇල්මක් ඇති අප මොහොතක්වත් මෙය ආරම්භවූයේ කෙසේ දැයි සොයා බැලුවාද? එසේනම් අපි තාරකා විද්‍යාව ප්‍රවර්ධනය හා එහි ඉතිහාසයට යමු.

 

තාරකා නිරීක්ෂණ පිලිබඳ නිරීක්ෂණ වාර්තා ලිඛිතව එනම් මැටි ඵලකතුල සටහන් කරමින් ක්‍රී.පූ1500 දී පමණ කාලයේ සිට බැබිලෝනියාවෙන් තාරකා විද්‍යාව ආරම්භවී ඇතැයි සැලකේ. බැබිලෝනියානු ශිෂ්ඨාචාරය විසින් බටහිර ලෝකය වෙත කරන ලද මහත්ම බල පැමක් ලෙස තාරකා විද්‍යාව සැලකිය හැකිය.කාලය මනින පැය,දින,සති,මාස ක්‍රමය අප අතරට ලැබුනේ බැබිලොනියාවෙනි. ග්‍රහලෝකවල නමින් දිනයන් නම් කිරීම බැබිලෝනියාවේ තාරකා විද්‍යා දැනුම පිලිබඳ හොඳම නිදසුනයි.බැබිලෝනියානුවෝ චන්ද්‍රයාට මුල් තැනක් දුන්හ.ඔවුන්ගේ වර්ෂය දින තිහක චන්ද්‍ර මාස දොළහකින් යුත් දින 360 කින් සමන්විත විය.මෙහිදී ඇතිවූ ගැටලුවලට පිළියම් වශයෙන් හැම හයවැනි වර්ෂයකටම වැඩිපුර චන්ද්‍ර මාසයක් එක් කළහ.

බැබිලෝනියානු තාරකා විද්‍යාව ජෝතිශ්යමය  ස්වරූපයක් ගත්තකි. ක්‍රි.පූ 668-625 දී පමණ ඇසිරියාවේ විසූ අසුර්ඛනිපාල් රජු විසින් රචනාකරන ලද තාරකා විද්‍යා පුවරු විශාල සංඛ්‍යාවක් තැන්පත් කර තිබූබව වාර්තාවේ.තවද මෙසේ තැන්පත් කර තිබූ තවත් ලේඛනයක් ක්‍රී.පූ 3800 විසූ පළවන සාර්ගෝන් රජුගේ කාලයට අයත් බව වාර්තාවේ.මේ අයුරින් ඇසිරියානුවෝ දිනපතා ග්‍රහලෝකයන්හි හැසිරීම් රටාව නිරීක්ෂණයකර ඒවා ගණනය කොට ඒවායේ වාර්තාවන් සාදා ඇතිබවට වාර්තාවේ.මෙම වාර්තාවන් අසුර්ඛනිපාල් රජු විසින් අනෙකුත් නගර වලට බෙදාදී ඇතිබවත් පසු කලෙක මෙම මෙම වාර්තාමගින් අනාවැකි පලකලබවත් එම අනාවැකි පලකිරීමේ කාර්යය පූජකවරුන්ගේ කාරයක් බවට පත්වුන බවත් ඉතිහාසයේ සඳහන්වේ.පූජ්‍යස්ථානවල විශාල ගල් කුලුණු ඉදිකොට ගෙන සරල උපකරණ මගින් අහස නිරීක්ෂණය කර අනාවැකි පළකලහ.බැබිලෝනියාවේ බාබල්ගේ කුලුණ මෙයට ශාක්ෂි දරයි.එවකට හඳුනාගෙන තිබූනේ ග්‍රහලෝක පහක් පමණි.මෙම ග්‍රහලෝක පහ සහ හිරු ,සඳු පිළිබඳ ඔවුන්ගේ විමසිල්ලට ලක්විය.තවද මෙම යුගයෙහි ඔවුන් සතුව කාලය මනින ඔරලෝසුවක් වැනි යමක් තිබී ඇති බව පුරාවිද්‍යා ග්‍රන්ථවල සඳහන්ව ඇත. නමුත් විශ්වය පිළිබඳ ඔවුන්තුල වූයේ නොපැහැදිලි සංකල්පයකි.මන්දයත්,ඔවුන් පෘථිවිය කවාකාර භූමියක් බවද ඒවටා විශාල ගඟක් ගලායන බවද ගඟ මහසයුරට ඔබ්බෙන් පිහිටා ඇති බවද අහස රැදී ඇත්තේ උස් කදු මුදුන්වල බවද විශ්වාසය විය.

බැබිලෝනියානුවන් සූර්ය ග්‍රහණ චන්ද්‍ර ග්‍රහන පිළිබඳ විශේෂ ලෙස අවධානයක් යොමුකර ඇත. සූර්ය ග්‍රහණ චන්ද්‍ර ග්‍රහන පිළිබඳ වාර්තා තැබීම බැබිලෝනියානුවන්ගෙන් තාරකා විද්‍යාවට සිදුවූ අමිල සේවයකි.පසු කලෙක මෙම වාර්තා ක්ලෝඩියස් ටොලමි විසින් නිරීක්ශණයට යොදාගෙන ඇත.

මේ භාගයේදීම ඊජීප්තුව තරකා විද්‍යාව අතින් දියුණුවක් ලබාසිටියහ.මේබව පැරණි ඊජීප්තු පිරමීඩ වලින් හමුවූ චිත්‍ර හා අක්ෂර වලින් පැහැදිලිවේ. මෙවන් දැවැන්ත පිරිමීඩ සෑදිමට හා විශාල ඇළ වේලි ඉදිකිරීමට ඔවුන් තාරකා උපයෝගීකර ගත්හ.ඔවුන්ගේ වසරක් දින 360 කට සීමාවිය.එහෙත් පසුව එම ගණනයන් අවුල් සහගත නිසා වසරකට දින 5ක මාසයක් එක කළහ.තවද දින 1/4ක් එකතුකර එය අධික වර්ෂයක් ලෙස නම් කොට ඇත,මෙලෙස අදික වසරක හදුන්වා දීඇත්තේ ටොලමිගේ යුගයේ ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියානු  නක්ෂත්‍ර විද්‍යාඥයන්වූ ග්‍රීකයන් විසිනි. ඊජිප්තුවරුන් විසින් දවසක් කොටස් දෙකකට වෙන්කර ඇත. එනම් දහවල පැය 12 හා  රාත්‍රීය පැය 12 ක් වන ලෙසයි. ඔවුන් කාලය මැන ගැනීමට හිරු තැටිය හා ජල ඔරලෝසුව භාවිතාකර ඇතිබව සඳන්වේ.

හිරු තැටිය

බැබිලෝනියානුවන් මෙන්ම ඊජීප්තුවරුන්ද විශ්වය පිළිබඳ විශේෂ  මතයක් දැරූහ.ඔවුන්ගේ මතය වුයේ අහස යනු පොලව වසා සිටින වහලයක් බවත් ආයත චතුරස්‍රකාර පෙට්ටියක් බඳුවූ කොන් හතරකින් ඉහලට නැගුණ කණු සතරකට අහස සවිවී ඇති බවත් පොළෝ තලය මදක් වක්‍රවූ අතර ඒ මැද නයිල් ගංඟාව වූ අතර හිරු දෙවියෝ දින පතා යෝධ අහසේ සිට ඇද හැලෙන ගංඟාවකින් ඔරුවක නැගී පැමිණ සිය දෛනික චාරිකාවේ යෙදෙන අතර ගංඟාවේ පළල නිසා හිරු දෙවියන් එක් එක් සෘතු වලදී පොළොවෙන් ඈතින් වූ ඟං ඉවුරට ළංව ගමන් කිරීමත් සිදුකරන බවය.සෘතු බිහිවූයේ මේ ආකාරයටය.ඔවුන්ද සූර්යය හා චන්ද්‍රයා පිලිබඳ අනාවැකි පලකර ඇතිබවට සාක්ෂි හමුවී ඇත.

අහසේ ඇති නොයෙක් වස්තූන් පිළිබඳ බැබිලෝනියානුවන් දේවත්වයෙහිලා සැලකුවද ග්‍රීකයෝ ඒවා සොබාදාමේ දායාදයන් ලෙස සැලකූහ.බැබිලෝනියානුවන් මෙන් නොව මොවුන් විශේෂ අවධානයක් යොමුකර ඇත්තේ විශ්වය හා ග්‍රහවස්තු වෙත බව පෙනේ. ග්‍රීකයන්ද ග්‍රහවස්තු පිළිබඳ විවිධ මත දරා ඇත.ඇනෙක්ෂිමැන්ඩර් ගේ මතය වූයේ පෘථිවිය යනු අහසෙහි පාවෙමින් ඇති තැටියක් බවත්, සූර්යයා හා චන්ද්‍රයා ඇතුලු ග්‍රහවස්තූන් විනිවිද පෙනෙන ගෝලයක් තුල පිහිටා ඇති බවත්ය.පෘථිවිය මේ ගෝලයේ කෙන්ද්‍රය බව ඔහුගේ මතය වීය.තේල්ස් පවසා ඇත්තේ පෘථිවිය සමතලයක් මත පාවෙමින් ඇති තැටියක් බවයි.මේ අවදිකීපය සමඟ තාරකා විද්‍යාව විශාල ලෙස වර්ධනය විය.

 

ක්‍රිස්තු පූර්ව 3000
එංගලන්තයේ පිහිටි ප්‍රසිද්ධ ස්ථානයක් වන්නේ ස්ටෝන්හෙජ් ගල්කුලුණු වේ. මෙය ඉතා සංකීර්ණ තාරකා විද්‍යා දින දර්ශනයකි.මේ ගල් කුලුණු හිරුට මෙන්ම චන්ද්‍රයාටද දිශානතව පිහිටයි.මේ මගින් කාලය මෙන්ම දිනයන්ද සඳන් කරගෙන ඇත.මෙය තාරකා විද්‍යාවේ විශේෂී වූ එක් වැදගත් සලකුණකි. තවද මේ වකවානුවේම ඊජීප්තුවේ සිදුවූ පිරිමීඩද වැදගත් තැනක් ගනී.  

ස්ටෝන්හෙජ්

ක්‍රිස්තු පූර්ව 700
බැබිලෝනියානු තාරකා විද්‍යාඥයින් විසින් චන්ද්‍ර චක්‍රය නිර්මාණය කිරීම සුවිශේෂී සිද්ධියකි.මෙම චන්ද්‍ර චක්‍රය වසර 18.6 කින් සමන්විත වේ.මෙය “ප්‍රථම තරු ලිත” ලෙසද ඉතිහාසයේ සඳහන්වේ.මෙය චන්ද්‍ර ග්‍රහන පුරෝකථනයට විශේෂයෙන් යොදාගනී.

ක්‍රිස්තු පූර්ව 380
ග්‍රීක ජාතික ප්ලේටෝගේ ගණිතමය තාරකා විද්‍යාව කෙරෙහි ඇති ඇල්ම සුළු පටු නොවීය.ග්‍රහලෝක කක්ෂවල ගමන් කිරීමේදී ඇතිවන වෙනස්කම් පිළිබඳ ඔහු වැඩිපුර අවධානය යොමුකර ඇත.ඔහු ඉර හඳ මෙන්ම අනෙක් ග්‍රහලෝක පෘථිවිය වටා වෘතාකාර පථවල නිදහසේ ගමන්කරන බව එනම් පෘථිවිය කේන්ද්‍රකොට ගෙන ගමන් කරන බව ලෝකයට පැවසිය.මෙය භූකේන්ද්‍රවාදය ලෙස හැදින්වේ.

ක්‍රිස්තු පූර්ව 270
සෞරග්‍රහ මණ්ඩලය පිළිබඳ පැහැදිලි මතයක් ඉදිරිපත් කර ඇත්තේ මේ වකවානුවේය.සමෝස් හි වැසියකු වූ ඇරිස්ටාකස් ඇලෙක්සැන්ඩ්‍රියාවට පැමිණ ගුරුවරයෙකු වශයෙන් සේවය කර ඇතිබව කියවේ.මොහු ආකිමිඩිස්ගේ සමකාලීනයකු වන අතර පුද්ගලික ජීවිතය පිළිබඳ කිසිදු වාර්තාවක සඳහන්ව නොමැත.කෙසේවූවද, සූර්යයා ග්‍රහමණ්ඩලය පිළිබඳ මොහු ඉදිරිපත්කර ඇත්තේ මෙවැනි මතයකි, සූර්යයා නිසලව පවතින අතර ඒවටා පෘථිවිය ඇතුලු අනෙක් සෙසු ග්‍රහලෝක ගමන් ගන්නා බවයි.මෙය සූර්යය කේන්ද්‍රවාදය ලෙස හැදින්වේ.නමුත් මේ වකවානුවේ ජනතාව විසින් පිළිගෙන තිබුනේ පෘථිවිය කේන්ද්‍රකර ගත් සෞරග්‍රහමණ්ඩලයක් ඇතිබවයි.මේ හේතුවෙන් මොහුගේ මෙම ප්‍රකාශය පිළිබඳව තරමක් දුරට ගැටලු මතුවීය.

ක්‍රිස්තු පූර්ව 164
හැලීගේ ධූමකේතුව පිළිබඳ ප්‍රථම වරට වාර්තා වෙන්නේ බැබිලෝනියාවෙනි. ඔවුන් වාර්තා කළ ධූමකේතුවේ ගමන්මග පිළිබඳ දත්ත සියවස් ගණනාවක් පුරා ධූමකේතුවේ ගමන් මාර්ගයේ වෙනස්වීම් පුරෝකථනය කිරීමට 20 වන සියවසයේ විද්‍යාඥයින්ට ඉතා වැදගත් වීය.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 150
ලොව ප්‍රථම වරට තරුසිතියමක් හඳුන්වා දීම මේ වසරේදී සිදුවිය.ටොලමි විසින් හඳුන්වාදී ඇති මෙම තරු සිතියම තාරකා රාශි 48ක් ඇතුලත්ව ඇත. “භූකේන්ද්‍රවාදය” හිසමුදුනින් පිළිගත් ටෝලමි ගේ සියලු මත හා දාර්ශනික අදහස් එකතුව “අල්මාගෙස්ට්” (The Almagest) නම් ග්‍රන්ථය ලියන ලදී. මෙය පසු කාලීනව මධ්‍යම යුරෝපයේ සහ අරාබියේ ඉතාම ප්‍රසිද්ධියට පත් විය. එසේම ටොලමි ගේ අදහස් වසර 1500ක් යන තුරුත් නොවෙනස්ව පිළිගැනීමට බඳුන් විය.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 928
මේ වකවානුව විශේෂී වන්නේ තාරකා විද්‍යා නිරීක්ෂණ උපකරනයක් නිපදවීමයි. මෙය ඇස්ට්‍රෝලේබේ (Astrolabe) උපකරණය ලෙස නම් කර ඇති මෙය නිර්මාණය කොට ඇත්තේ ඉස්ලාම් ජාතික වඩු කාර්මිකයෙකු විසින් බව සැලකේ.මෙය තාරකාවල ග්‍රහලෝකවල පිහිටුම නිවැරදිව හඳුනා ගැනීමට බෙහෙවින් යොදා ගෙන ඇත.මෙම උපකරණය          පසු කාලීන අරාබි විද්‍යාඥයින්ට ඉතාමත් ප්‍රයෝජනවත් වීය.

ඇස්ට්‍රෝලේබේ

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1050
මේ අවදියේ සිදුවූ සිදුවීම නම් අහස නිරික්ෂනය කරමින් සිටි චීන තාරකා විද්‍යාඥයින් අහසේ ක්ෂනිකව විශාල දීප්තියක් දැකීමයි. මෙය තරුවක් මිය යන අවස්ථාවක තරුවේ ශක්තිය මුදා හරිනා සුපර් නෝවා පිපිරුමක් ලෙස නම් කෙරිණි. ඇමරිකාවේ මුල් ජනපදිකයින්ගේ ගල් සිතියමක මේ තරුව සටහන් වී තිබින මෙය කකුළුවා එනම් ක්‍රැබ් තාරකා රටාව ආශ්‍රිතව වාර්තාවූ සුපර් නෝවාවකි.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1540
නිකලස් කොපර්නිකස් නම් විද්‍යාඥයා විසින් විශ්වය පිළිබඳ නව අදහසක් ඉදිරිපත් කළහ.පෘථිවිය සූර්යයා වටා ගමන් කරන බව පැවසූ ඔහු ග්‍රහලෝක වල ප්‍රතිගාමී චලිතය පැහැදිලි කලහ.

ක්‍රිස්තුවර්ෂ 1577 
ටයිකෝ බ්‍රාහේ විසින් ධූම කේතුවක් සොයා ගැනින.මෙය පෘථිවියේ සිට ඉතාමත් ඈතින් ගමන් කරන බව ඔහු පෙන්වාදුන්හ.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1608
ඕලන්ද ජාතික ඇස් කන්නාඩි නිපදවන්නකු වූ හැන්ස් ලිපර්ෂේ දිනක් තම මේසය මත තිබු කාච දෙකක් අතට ගෙන ඒ කාච ඈත් මෑත් කරමින් ඈත ඇති දේවස්ථානයක මුදුනක් දෙස බලමින් සිටියදී ඔහු විශ්මය ජනක දෙයක් දුටුවේය. ඈත ඇති දෙවස්ථානයේ මුදුන කාච ඇත් කරන විට ළංව පෙනන බවත් ළංකල විට දුරස්ව පෙනෙන බවත් නිගමනය කළහ.මේ ක්‍රියාකාරකම හේතුවෙන් ලොව ප්‍රථම දුරේක්ෂය නිර්මාණය විය.මේ සොයා ගැනීම තාරකා විද්‍යාවේ නවතම පෙරළියක් ඇති කළහ.මේ ආරංචිය මුලු යුරෝපයම මහත් ආන්දෝලනයකට ළක් වීය.

ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1609
ජර්මන් ජාතික ජොහැන්නස් කෙප්ලර් විසින් ග්‍රන්ථයක් එළිදැක්වීය. එය “නව තාරකා විද්‍යාව”(New Astronomy) නම් විය.මෙමගින් ඔහු විසින් නියම තුනක් එළිදැක්වීය.ඒවා ග්‍රහචලිත පිළිබඳ කෙප්ලර් නියම ලෙස හැදින්වේ. ග්‍රහලෝක චලනය වන්නේ වෘතාකාර මාර්ගයක නොව ඉලිප්සීය මාර්ගයක බව මොහු ප්‍රථම වරට ලොවට පැවසීය.

දෙවන කොටස

Read More

සූර්යග්‍රහණ ඇති වන්නේ මෙහෙමයි…

General Astronomy

දුර්ලභ, චමත්කාර දර්ශණයක් වන සූර්යග්‍රහණ ඇති වන ආකාරය පිළිබද ඔබ මීට පෙර සිතා තිබෙනවාද? නෝ එසේනම් ඔබට සූර්යග්‍රහණ ඇති වන ආකාරය නිවැරදිව පැහැදිලි කල හැකිද?

 

රූපය-1

චන්ද්‍රයා මගින් සූර්යයා සම්පූර්ණයෙන් හෝ අර්ධ වශයෙන් අවහිර  කිරීමේ සංසිද්ධිය සරලව සූර්යග්‍රහණයක් ලෙස හදුන්වයි. මෙලෙස අවහිර වීමට නම් අනිවාර්යයෙන්ම චන්ද්‍රයා, සූර්යයා හා පෘථිවිය මැදට(රූපය-1 ආකාරයට) පැමිණිය යුතුය. අප චන්ද්‍රයා මෙවැනි ආකාරයක පිහිටීමකට පැමිණෙන දින හැදින්වෙන්නේ අමාවක දින නමිනි. මේ අනුව සූර්යග්‍රහණයක් සිදුවනවා නම් එය සිදුවිය යුත්තේ අනිවාර්යයෙන්ම අමාවක දිනකදීය. නමුත් සෑම අමාවක දිනකදීම සූර්යග්‍රහණයක් සිදු නොවන බවද ඔබ හොදින් දනී. මේ පිලිබදව අපි පසුව හේතු විමසා බලමු. ඊට පෙර සූර්යග්‍රහණයක් ඇති වන ආකාරය තරමක් ගැබුරින් සොයා බලමු.  ඉහත රූපය-1 සටහනේ දිස් වන්නේ සූර්යග්‍රහණයක් සිදුවන අවස්ථාවක සූර්යයා, චන්ද්‍රයා හා පෘථිවිය පිහිටන ආකාරය දැක්වෙන සටහනකි. මෙහි තද අදුරු බවකින් යුත් චන්ද්‍රයාගේ සෙවනැල්ල ‘පූර්ණ චායාව’ ලෙස හැදින්වේ. තද බවින් අඩු චන්ද්‍රයාගේ දෙවන සෙවනැල්ල ‘උප චායාව’ ලෙස හැදින්වේ. චන්ද්‍රයාගේ මේ කුමන සෙවනැල්ලකට හෝ හසු වී පවතින පෘථිවියේ වෙසෙන පුත්ගලයෙකු හට සූර්යග්‍රහණයක් දර්ශණය වේ. මුළු පෘථිවියම සැලකූ කල මෙලෙස සෙවනැල්ලෙන් වැසී යන්නේ තරමක් කුඩා බිම් පෙදෙසක් බවද ඔබට පැහැදිලිය. සූර්යග්‍රහණ සුවිශේෂී වන්නේද මේ ආකාරයට පෘථිවියේ කුඩා බිම් පෙදෙසකට එය පෙනීම සීමා වන නිසාවෙනි.

රූපය-2

රූපය-1 හි දැක්වෙන චන්ද්‍රයාගේ සෙවනැල්ල මේ ආකාරයටම එකම ස්ථානයක නැවතී පවතින්නක්ද නොවේ. පෘථිවිය හා චන්ද්‍රයා, අභ්‍යවකාශයේ නිශ්චලව පවතින වස්තූන් නොවේ. පෘථිවිය තමා වටා කරකැවෙමින් සූර්යයා වටා ඉලිප්සාකාර පථයක ගමන් කරයි. එමෙන්ම චන්ද්‍රයාද, පෘථිවිය මෙන් තමා වටා කරකැවෙමින් පෘථිවිය වටා ඉලිප්සාකාර කක්ශයක ගමන් කරයි. මේ හේතූන් නිසා පෘථිවිය මතට වැටෙන චන්ද්‍ර චායාව එකම තැන නොසිට පෘථිවියේ යම් ප්‍රදේශයක් හරහා ගමන් කරයි. පෘථිවියේ එක් ස්ථානයකට සූර්යග්‍රහණයක් දර්ශණය වන වේලාව තවත් ස්ථානයකට දර්ශණය වන වේලාවෙන් වෙනස් වන්නේ මේ නිසාවෙනි. ඉහත රූපය-2 සටහනේ තද අදුරු බවකින් යුත් පතයට යටත් වන ප්‍රදේශ වල සිටින අයට මේ සූර්යග්‍රහණය පහත රූපයේ ආකාරයෙන් දර්ශණය වේ.

මෙවැනි ආකාරයේ සූර්යග්‍රහණයක් ‘පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක්'(Total Solar Eclipse) ලෙස හදුන්වයි. එලෙස නම් කරනුයේ චන්ද්‍රයා මගින් සම්පූර්ණයෙන්ම සූර්යය මුහුණත අවහිර කරන බැවිනි. එමෙන්ම සූර්යග්‍රහණ ඇති වන ආකාරය අනුව වර්ග 4ක් පවතින බවද විශේෂයෙන් සදහන් කල යුතුය. ඉහත රූපය-2 සටහනේ අදුරු බවින් අඩු ගමන් මාර්ගයෙන් ආවරණය වන පෘථිවි වාසීන්ට මෙම සූර්යග්‍රහණය දර්ශණය වනුයේ, සූර්යග්‍රහණ වර්ග 4 අතුරින් තවත් එක් ආකාරයක් වන ‘අර්ධ සූර්යග්‍රහණයක්'(Partial Solar Eclipse) ලෙසිනි. මෙම ආකාරයේදී පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයකදී මෙන් සූර්යයා සම්පූර්ණයෙන්ම නොවැසෙන අතර ඉන් කොටසක් පමනක් චන්ද්‍රයාගෙන් වැසී යයි. තවද මෙලෙස සූර්යයා, අර්ධ ලෙස වැසී යාමේ ප්‍රමාණය හෙවත් ප්‍රතිශතය ග්‍රහණයේ මධ්‍යය රේඛාවේ සිට කෙලවරට යාමේදී ක්‍රමයෙන් අඩු වන බවද විශේෂයෙන් සදහන් කල යුතුය.

අර්ධ සූර්යග්‍රහණයක් දර්ශණය වන අයුරු

වළයාකාර සූර්යග්‍රහණ(Annular Solar Eclipses)

මේ තවත් ආකාරයක සූර්යග්‍රහණ ආකාරයකි. මෙහිදී චන්ද්‍රයා මගින් සූර්යය මුහුණත සම්පූර්ණයෙන්ම වාගේ අවහිර කරනු ලැබුවත් සූර්යය මුහුණතේ ඉතිරි කොටස වලල්ලක් ආකාරයෙන්(ඉහත රූපයේ මෙන්) චන්ද්‍රයාගේ සෙවනැල්ල වටා ඉතිරිව පවතී. වළයාකාර අවස්ථාවක් ඇති වන්නේ පෘථිවිය චන්ද්‍රයා හා සූර්යයා ඉහත පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක් ඇති වන ආකාරයටම ස්ථානගත වන විටය. නමුත් වළයාකාර සූර්යග්‍රහණයක්,  පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයකින් වෙනස් වීමට හේතුව වන්නේ සූර්යයා සිට චන්ද්‍රයාටත්, චන්ද්‍රයාගේ සිට පෘථිවියටත් පවතින දුර පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයකදී පිහිටනවාට වඩා වෙනස් වීම නිසාවෙනි.

රූපය-3

ඉහත රූපය-3 සටහනේ දිස් වන්නේ වළයාකාර අවස්ථාවකදී ආකාශ වස්තූන් පිහිටන ආකාරයයි. එහි ඉහත රූපය-1 සටහනේ ආකාරයටම පූර්ණ චායාව හා උප චායාව පෙනෙන්නට තිබේ. නමුත් මෙහිදී පූර්ණ චායාව පෘථිවියට නොවැටී එය අහසේ පවතී. මෙම සූර්යග්‍රහණ පූර්ණ අවස්ථාවට පත් නොවී වළයාකාර අවස්ථාවෙන් නතර වීමට හේතුව වන්නේ මෙයයි. පූර්ණ අවස්ථාවේදී මෙන් මෙහිදීද තද අදුරු බවින් යුත් ප්‍රදේශයට යටත් වන පුත්ගලයිනට මෙය වළයාකාර අවස්ථාවක් ලෙසත් තද බවින් අඩු ප්‍රදේශ වල වෙසෙන්නන්ට අර්ධ සූර්යග්‍රහණ අවස්ථාවක් ලෙසත් දර්ශණය වේ.

අර්ධ සූර්යග්‍රහණ(Partial Solar Eclipses)

අප මේ පිළිබදව පෙර සදහන් කලෙමු. නමුත් මෙහිද යම් විශේෂ අවස්ථාවක් පවතී. එනම් දැනට ඔබට දැනගන්නට ලැබුණු ආකාරයට පූර්ණ හා වළයාකාර සූර්යග්‍රහණ ඇති වන අවස්ථාවකදී එහි අතුරු ප්‍රථිපලයක් ලෙස අර්ධ සූර්යග්‍රහණ තත්වයක් සිදු වන බවයි. නමුත් එක එල්ලේම අර්ධ සූර්යග්‍රහණ සිදු වන අවස්ථාද පවතී. මෙහිදී සූර්යග්‍රහණය නැරබිය හැකි සියලු දෙනාට එය දර්ශණය වන්නේ අර්ධ ලෙසය. පහත රූප සටහනේ දිස් වන්නේ එවැනි අර්ධ සූර්යග්‍රහණයක් ඇති වන අවස්ථාවකි. මෙහි තද අදුරු බවින් දැක්වෙන(රූපය-1 මෙන්) චන්ද්‍රයාගේ චායාවක් නොමැති බව ඔබට පෙනෙනු ඇත.

අර්ධ සූර්යග්‍රහණ අවස්ථාවකදී පෘථිවිය සූර්යයා හා චන්ද්‍රයා එක එල්ලේ සරළ රේඛීයව පිහිටන අවස්ථාවකට පත් නොවේ. මෙහිදී සිදු වන්නේ මෙම වස්තූන් තුනම ආසන්න වශයෙන් සරල රේඛීය අවස්ථාවකට පත් වීම පමණි. පූර්ණ හා වළයාකාර අවස්ථාවන් මෙන් මේ පිළිබදවද සිතා බැලුවහොත් අර්ධ අවස්ථාවක් ඇති වන ආකාරය ඔබට පැහැදිලි වේවි. සමහර පොත්පත් වල සුර්යග්‍රහණ ඇති වන්නේ සූර්යයා, චන්ද්‍රයා හා පෘථිවිය සරළ රේඛීය අවස්ථාවකට පත් වීමෙන් පමණක් යැයි සටහන් කොට තිබේ. මෙය වැරදිය. මන්ද යත් සම්පූර්ණයෙන්ම අර්ධ සූරයග්‍රහණයක් ඇති වන අවස්ථාවකදී එලෙස නොපිහිටන බැවිනි. 

මේ ආකාරයේ සූර්යග්‍රහණ අර්ධ ලෙස හැදින්වූවත් එහි තේරුම සූර්යය මුහුණත අර්ධයක් වැසී යාමක් නොවේ. එයින් අදහස් වන්නේ සූර්යය මුහුණතෙන් කොටසක් පමණක් වැසී යාම බව නිවැරදිව තේරුම් ගත යුතුය.

Hybrid Eclipse (ද්විත්ව ග්‍රහණ)

ඉතා දුර්ලභ ගණයේ අවස්තාවකි. මෙවැනි ආකාරයේ සූර්යග්‍රහණ පෘථිවියේ යම් ප්‍රදේශයකට පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක් වශයෙනුත්, තවත් ප්‍රදේශයකට වළයාකාර වශයෙනුත් දර්ශණය වීම සිදු වෙයි. මෙලෙස ග්‍රහණ අවස්ථා දෙකක් එකවර ඇති වීමට හේතු වන්නේ සූර්යයා, චන්ද්‍රයා හා පෘථිවිය අතර දුරවල් යම් සුවිශේෂී ආකාරයකට පත් වීම නිසා වන අතර පෘථිවියේ වක්‍ර බව හේතුවෙන් ග්‍රහණ ගමන් මාර්ගයේ එක් පසක සිටින අයට පූර්ණ හා අනෙක් පස සිටින අයට මෙය වළයාකාර ලෙසින්ද දර්ශණය වේ. ග්‍රහණ මාර්ගයේ මධ්‍යය රේඛාවෙන් එපිට සිටින අයට ග්‍රහණය දර්ශණය වන්නේ අර්ධ අවස්ථාවක්(පූර්ණ හා වළයාකාර අවස්ථාවන් මෙන්) ලෙසිනි.අවසන් වරට මෙවැනි ආකාරයේ ග්‍රහණයක් දර්ශණය වූයේ 2005 වසරේදීය. 1900 සිට 2010 දක්වා දිස් වූ සියලු ද්විත්ව ග්‍රහණ පහත දැක් වේ.

1908 Dec 23

1909 Jun 17

1912 Apr 17

1930 Apr 28

1986 Oct 03

1987 Mar 29

2005 Apr 08

ඉහත ලැයිස්තුව දෙස බැලීමෙන් ඔබට මෙහි දුර්ලභ බව වැටහේවි.


ඉහත සටහනේ දැක්වෙන්නේ ද්විත්ව ග්‍රහණයක ග්‍රහණ පථයකි. පූර්ණ හා වළයාකාර ග්‍රහණ වලට වඩා මෙහි විශේෂය වන්නේ එහි පූර්ණ චායාව වැටෙන ප්‍රදේශය ඉතා කුඩා වීමයි. එසේ වන්නේ අප පෙර සදහන් කලාක් මෙන් ග්‍රහ වස්තූන් තුන විශේෂ පිහිටීමකට පැමිණ ඇති බැවිනි.

සෑම අමාවක දිනකදීම සූර්යග්‍රහණයක් ඇති නොවන්නේ ඇයි?

සූර්යග්‍රහණයක් ඇති විය හැක්කේ චන්ද්‍රයා, සූර්යයා ඉදිරියෙන් පිහිටන දිනයකදී හෙවත් අමාවක දිනයකදී පමණක් බව සූර්යග්‍රහණ ඇති වන ආකාරය අධ්‍යනය කිරීමේදී ඔබට පැහැදිලි වනු ඇත. නමුත් සෑම අමාවක දිනකදීම සූර්යග්‍රහණයක් ඇති නොවන බවද ඔබ දනී. මෙයට හේතු වන්නෙ චන්ද්‍රයාගේ කක්ශය පෘථිවි කක්ශ තලයට අංශක 5.1 ක ආනතියක් සහිතව පිහිටීමයි. මේ නිසා සූර්යග්‍රහණයක් ඇති වන විශේෂ දින වලදී හැර අනෙක් දින වලදී චන්ද්‍රයාගේ සෙවනැල්ල පෘථිවිය හරහා නොගොස් ඊට එපිට අවකාශය හරහා විහිදී යයි. 

සූර්යග්‍රහණ පිලිබද තව දුරටත්..

පෘථිවිය, සූර්යයා වටා හා චන්ද්‍රයා, පෘථිවිය වටා ගමන් කරන්නේ ඉලිප්සාකාර පථවලය. මේ නිසා පෘථිවිය, සූර්යයා අතර දුර හා චන්ද්‍රයා, පෘථිවිය අතර දුර අවුරුද්ද මුලුල්ලේ ඒකාකාරව නොපවතී. මෙය පෘථිවියට දර්ශණය වන ආකාරයට චන්ද්‍රයාගේ හා සූර්යාගේ ප්‍රමාණය වෙනස් වීමට බලපායි. යම් සූර්යග්‍රහණයක් පූර්ණ හෝ වළයාකාර වීම තීරණය වන්නේ මේ හේතුවෙනි. පෘථිවිය සූර්යයාගේ සිට දුරම පිහිටුමට පැමිණෙන කාලයේදී (ජූලි මාසයේදී) පූර්ණ සූරයග්‍රහණ ඇති වීමට වැඩි අවකාශයක් පවතී. ලගම පිහිටුමට පැමි‍ණෙන කාලයේදී (ජනවාරි මස ) වළයාකාර සූර්යග්‍රහණයක් ඇතිවීමට වැඩි අවකාශ පවතී. 

එකම ස්ථානයකට පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක් දර්ශණය වන්නේ දල වශයෙන් අවුරුදු 370 කට වරකි. එමෙන්ම පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයකදි සූර්යයා සම්පූර්ණයෙන් වැසී යාම සිදු වන්නේ ඉතා කෙටි කාලයකටය. මේ කාලය බොහෝ විට ආසන්න වශයෙන් 7මි 30 තත් කට වඩා වැඩි නොවේ. මේ කාලයට වඩා වැඩි පූර්ණ අවස්ථාවකට පත් වන සූර්යග්‍රහණ ඉතා දුර්ලභය. 21 වෙනි ශතවර්ෂයේ දිගම පූර්ණ සූර්යග්‍රහණය සිදු වූයේ 2009 ජූලි 22 වන දින සිදු වූ පූර්ණ සූර්යග්‍රහණය. එම කාලය 6මි 39තත් විය.

පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක චන්ද්‍රයා මගින් සූර්යයා වසාගෙන යාමේ එක් අවස්ථාවකදී, එනම් සූර්යයා සම්පූර්ණයෙන්ම ආවරණය වීමට ඉතාමත් ආසන්න අවස්ථාවේදී, චන්ද්‍රයා මත යම් දිලිසුමක් දැක ගත හැකිය. මෙම අවස්ථාව ‘බේලීස් බීඩ්'(Baily’s beads) ලෙස හදුන්වයි. මෙවැනි තත්වයක් ඇති වන්නෙ පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයකදී පමණි. සූර්යාලෝකය චන්ද්‍රයාගේ කදු, ආවාට හා නිම්න හරහා යාමේදී ඇති වන දිලිසුම් මෙවැනි තත්වයක් ඇති කිරීමට හේතු වේ. මේ බේලීස් බීඩ් සංසිද්ධියේම තවත් එක් අවස්ථාවක් ලෙස ‘දියමන්ති මුද්ද'(Diamond Ring Effect) නමින් හැදින්වෙන සංසිද්ධිය දැක්විය හැකිය. මෙහිදී චන්ද්‍රයා වටා සූර්යාලෝකය දියමන්ති මුද්දක් ලෙස දිස් වීමට පටන් ගනී. බේලියස් බීඩ් තත්වය දැක ගත හැක්කේ තත්පර කිහිපයක් වැනි ඉතා කෙටි කාලයකට වන අතර මෙම තත්වය මුල් වරට පැහැදිලි කරන ලද්දේ 1836 දී ‘Francis Baily’ විසිනි.

අවුරුද්දකදී සාමාන්‍යයෙන් සූර්යග්‍රහණ අවම වශයෙන් දෙකක් සහ උපරිම වශයෙන් 5ක් ඇතිවිය හැකිය. නමුත් වසරකට සූර්යග්‍රහණ 5ක් ඇති වන්නේ ඉතාමත් කලාතුරකිනි. වසරකට සූර්යග්‍රහණ 5ක් ඇති වූ අවසාන අවස්ථාව වන්නේ 1935 දීය. නැවත මෙවැනි අවස්ථාවක් ඇති වන්නේ 2206 දීය. අවුරුද්දක් තුලදී ඇතිවිය හැකි උපරිම ‘පූර්ණ සූර්යග්‍රහණ’ ප්‍රමාණය 2ක් පමණි. නමුත් වසරකට පූර්ණ සූර්යග්‍රහණ දෙකක් ඇති වන්නේද ඉතාමත් කලාතුරකිනි. මෙවැනි අවස්ථාවකට උදාහරණ ලෙස 1712, 1889, 2057 සහ 2252 යන වසරවල් දැක්විය හැකිය.

2010 ජනවාරි, වළයාකාර සූර්යග්‍රහණය

මේ පිළිබදව ඔබ සියලු දෙනා යම් තාක් දුරකට හෝ දැන්වත් වී ඇතැයි සිතමි. 2010 ජනවාරි මස 15 වන දින ශ්‍රී ලංකාවට වළයාකාර සූර්යග්‍රහණයක් දර්ශණය වීමට නියමිතය. මෙහි විශේෂත්වය වන්නේ 1955 ජූනි මස 20 වන දින ශ්‍රී ලංකාවට දර්ශණය වූ පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයෙන් පසු දර්ශණය වන දැවැන්ත සූර්යග්‍රහණය මෙය වීම හා මීට පෙර මෙවැනි ආකාරයේ වළයාකාර සූර්යග්‍රහණයක් දර්ශණය වී ඇත්තේ අවුරුදු 109 කට පෙර 1901 වර්ශයේදී වීමයි. 1955 ට පසු ශ්‍රී ලංකාවට මෙතෙක් දර්ශණය වූ සියලුම සූර්යග්‍රහණ අර්ධ ඒවාය. පහත 1955 සිට මේ දක්වා දර්ශණය වූ අර්ධ සූර්යග්‍රහණ ලැයිස්තුව දැක්වේ.

1955 December 14   
1958 April 19  
1965 November 23   
1976 April 29   
1976 October 23   
1977 April 18  
1980 February 16   
1983 June 11   
1988 September 11   
1995 October 24  
1999 August 11   
2005 October 03   
2007 March 19   
2008 August 01   
2009 January 26   
2009 July 21-22     

මෙම ග්‍රහණයේ වළයාකාර අවස්ථාව දිස් වන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ යාපනය ප්‍රධාන උතුරුකරයටය. සෙසු ප්‍රදේශ වලට මෙය අර්ධ ලෙසින් දර්ශණය වේ.

ග්‍රහණයේ ගමන් මග මෙතැනින් ලබාගන්න.
ශ්‍රී ලංකාවට ග්‍රහණය දර්ශණය වන වේලාවන් කරුනාකර මෙතැනින් ලබාගන්න.
සූර්යග්‍රහණය නිරීක්ශණය කල යුතු ආකාරය සදහා මෙය කියවන්න.

 

Read More

සූර්යයා ගැන බිදක්..

General Astronomy

පෘථිවියේ සියලු ශක්ති ප්‍රභව වල මූලිකයා මෙන්ම පෘථිවියේ ජීවයේ පැවැත්ම සදහාද ප්‍රභල සාධකයක් වන සූර්යයා, සෞරග්‍රහ මන්ඩලයේ සියලු ග්‍රහයින් තම අණසකට යටත් කොට පවත්වාගනියි. සූර්යයා යනු හුදෙක් ඝණ වස්තුවක් නොව මුලුමනින්ම වායු වලින් සමන්විත විශාල වස්තුවකි. එය තුල පවතිනුයේ මූලික වශයෙන් හයිඩ්‍රජන්(H) සහ හීලියම්ය(He). මෙය විශාල වායුමය වස්තුවක් වූවත් එය ගෝලාකාර ලෙස ස්ථාවරව පවතිනුයේ, සූර්යය කේන්ද්‍රය දෙසට ක්‍රියාත්මක වන ගුරුත්ව බලය සූර්යයා මගින් ඇති කරනු ලබන තාප ශක්තිය මගින් ගොඩනැගෙන බලය මගින් මැඩ පවත්වා ගැනීමෙනි. මෙලෙස ගොඩනැගෙන සමතුලිතතාවය Hydrostatic equilibrium ලෙස හදුන්වයි. සූර්යයා තමන්ගේ තාප ශක්තිය නිපදවා ගන්නේ න්‍යශ්ටික ප්‍රතික්‍රියාවක ප්‍රතිපලයක් ලෙසිනි. එනම් ඉතා සරලව දක්වතොත් හයිඩ්‍රජන් පරමාණු 4ක් එක්කොට  හීලියම් පරමාණුවක් නිපදවීමේ න්‍යශ්ටික ප්‍රතික්‍රියාමය ක්‍රමයෙනි. සූර්යයා සතුව ඇති විශාල හයිඩ්‍රජන් ප්‍රමානයක් පවතින අතර මෙම ප්‍රමාණය සූර්යයා ඉතා විශාල සීඝ්‍රතාවයකින් යුතුව පරිභෝජනය කරනු ලබයි. බොහෝ දෙනා විශ්වාස කරන පරිදි, සූර්යයා සතු මෙම හයිඩ්‍රජන් ප්‍රමාණය තව අවුරුදු බිලියන 5ක පමණ කාලයකට ප්‍රමානවත් වන අතර එතනින් පසු සූර්යයා තම ජීවිතයේ එක් අවධියක් අවසන් කොට ‘රතු යෝධයෙක්'(Red giant) ලෙස හැදින්වෙන අවස්තාවට පත් වනු ඇත.

සූර්යය අභ්‍යන්තරය කොටස් දෙකකට බෙදා දැක්විය හැකිය. එනම්, විකිරණ කලාපය(Radiative zone) හා සංවහන කලාපය(Convection zone) ලෙසිනි. සූර්යයාගේ පිටත වායුගෝලයද කොටස් තුනකට බෙදේ. එනම් වර්ණගෝලය(Photosphere), ප්‍රකාශගෝලය(Chromosphere) හා කොරෝනාව(Corona) ලෙසිනි. සූර්යය කොරෝනාව සමාන්‍යයෙන් සූර්යයා පායා ඇති විට දැක ගත නොහැකි නමුත් පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක් පවතින අවස්ථා වලදී ඉතා පැහැදිලිව දර්ශණය වේ. සූර්යය කොරෝනාව නිරීක්ශණය සදහාම නිර්මාණය කර ඇති විශේෂ උපකරණයක් ලෙසට Coronagraph නම් උපකරණය දැක්විය හැකිය. මෙහිදී පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයකදී සිදුවන්නාක් මෙන් සූර්යයා කෘතිමව මෙම උපකරණය ආධාරයෙන් අවහිර කරනු ලබන අතර ඊට එපිටින් දර්ශණය වන සූර්යය කොරෝනාව මෙමගින් නිරීක්ශණය කල හැකි වේ.

සූර්යයා මතුපිට දක්නට ලැබෙන අදුරු පැල්ලම් වැනි ස්ථාන හිරු ලප(Sun spots) ලෙස හදුන්වයි. මේවා සූර්යයා මතුපිට පවතින උෂ්ණත්වයෙන් ඉතා අඩු ස්ථාන වේ. මෙවැනි ආකාරයේ අදුරු ලප බිහිවීමේ යාන්ත්‍රණය වන්නේ සූර්යය චුම්භක ක්ශේත්‍රයේ පවතින වෙනස් වීම්ය. හිරු ලප පැවතීම හෝ ඇති වීම ඒකාකාර නොවේ. හිරු ලප ප්‍රමාණය කාලයත් සමග චක්‍රයකට අනුව වෙනස් වේ. මෙම විශේෂ චක්‍රය සූර්ය ලප චක්‍රය ලෙස හැදින්වෙන අතර එක් චක්‍රයක කාලය අවුරුදු 11කි.

සූර්යයාගේ මතුපිටින් එක්වරම පිටත අවකාශයට විහිදී යන විශාල ගිණිදළු, සූර්යය ගිණිදළු (Solar flares) ලෙස හැදින් වේ. මේවායේ ප්‍රමාණයන් විවිධ වේ. ඉතා විශාල සූර්යය ගිණිදළු කිලෝමීටර දහස් ගණනක් දුරට අවකාශයට විහිදී යන අතර හිරු ලප මෙන් සූර්යය ගිණිදළු වල ප්‍රභලත්වයද කාලයත් සමග වෙනස් වේ.

සූර්යයා ඉතා ප්‍රභල, සක්‍රීය වස්තුවක් වන අතර එමගින් එක් තත්පරයක් තුලදී ඉතා විශාල ද්‍රව්‍යය ප්‍රමාණයක් (නිදහස් ඉලෙක්ට්‍රෝන හා අයනීකරණය වූ පරමාණු) පිටත අභ්‍යවකාශයට මුදා හරිනු ලබයි. මෙම සංසිද්ධිය සූර්යය සුලග නම් වේ. සූර්යය සුලග සතුව විශාල වශයෙන් අයනීකරණයට ලක්ව ඇති අංශු පැවතීම හේතුවෙන් ඒවා පෘථිවිය හරහා යාමේදී පෘථිවියේ ජීවයට බලපෑම් ඇති කල හැකිය. නමුත් පෘථිවිය සතුව පවතින ඝණ වායුගෝලය හා ඊට එපිටින් ඇති ‘වෑන් ඇලන් විකිරණ කලාප’ ලෙස හැදින්වෙන සුවිශේෂී ආවරණයේ බලපෑම මත සූර්යය සුලග මගින් පෘථිවියේ ජීවයට ඇති විය හැකි අහිතකර තත්ව බොහෝ දුරට මගහරිනු ලබයි. සූර්යය සුලගේ ප්‍රභලත්වය කාලය සමග වෙනස් වන දෙයකි. සූර්යය සුලග ඉතා ප්‍රභලව පවතින අවස්තාවන් සූර්යය කුණාටු ලෙසද හදුන්වයි.

 

චායාරූප: www.solarviews.com , http://global-warming.accuweather.com හා http://spaceflightnow.com වෙබ් අඩවි ඇසුරෙනි.

Read More

චන්ද්‍රයා ගැන බිදක්..

General Astronomy

පෘථිවියේ එකම උපග්‍රහයා වන චන්ද්‍රයා අහසේ පැහැදිලිව හදුනා ගත හැකි සහ කිසිදු අපහසුතාවයකින් තොරව ඉතා හොදින් නිරීක්ශණය කල හැකි ආකාශ වස්තුවද වේ. මුහුදේ උදම්(Tides) බලපෑමට මෙන්ම පෘථිවියේ භ්‍රමණ කාලය සදහාත් එමෙන්ම පෘථිවි භ්‍රමණ අක්ශයේ පිහිටීම සදහාත් චන්ද්‍රයාගේ ගුරුත්ව බලය ප්‍රභල ලෙස බලපායි. පෘථිවියේ සමතුලිතතාවය නිසි ආකාරව පවත්වා ගැනීමටද චන්ද්‍රයා ඉතා වැදගත් වේ. පෘථිවිය සතුව උපග්‍රහයෙක් නොතිබුනහොත් කුමන ආකාරයක තත්වයක් ඇති විය හැකිද යන්න පිලිබදව විද්‍යාඥයින් උනන්දු වන අතර ඒ පිලිබදවද පරීක්ශණ පවත්වයි. පෘථිවිය ලගින්ම ඇති ආකාශ වස්තුව වන චන්ද්‍රයා රාත්‍රී අහසේ ඉතා දීප්තියෙන් දිස් වනුයේ සූර්යයා මෙන් තමා විසින්ම ආලෝකය නිපදවා ගැනීමකින් නොව සූර්යයාලෝකය පරාවර්තනයෙනි. චන්ද්‍රයා විවිධ කලා වලින් අහසේ දිස් වීමට හේතුව එය පෘථිවිය වටා සිදු කරන පරිභ්‍රමණයයි. නමුත් චන්ද්‍රයා සතු මෙම පරිභ්‍රමණ ක්‍රියාවලිය පෘථිවියා සූර්යයා වටා සිදු කරන පරිභ්‍රමණයෙන් වෙනස් වන්නේ චන්ද්‍රයාගේ භ්‍රමණ කාලය හා පරිභ්‍රමණ කාලය බොහෝ දුරට සමාන වන බැවිණි. මෙම කාලය දින 27 1/3 කි. තවද මේ හේතුව නිසා පෘථිවියේ සිටින අපට සෑම විටම දර්ශණය වන්නේ චන්ද්‍රයාගේ එක් පැත්තක් පමණක් බවද විශේෂයෙන් සදහන් කල යුතුය. චන්ද්‍රයාගේ අනෙක් අර්ධය සැම විටම පෘථිවියට පෙනෙන දිශාවට විරුද්ධව පිහිටයි.

අපගේ අසල්වැසි චන්ද්‍රයාගේ බිහිවීම හෙවත් ආරම්භය සම්බන්ධයෙන් ප්‍රධාන මත 4ක් පවතින අතර එයින් දැනට බොහෝ විද්‍යාඥයින් පිළිගනු ලබන්නේ ‘මහා ගැටුම් කල්පිතය'(Great giant impact) යන මතයයි. මෙමගින් කියවෙනුයේ අප සෞරග්‍රහ මන්ඩලය බිහිවෙමින් පැවති යුගයේ පෘථිවිය සමග ඉතා විශාල තවත් ආකාශ වස්තුවක් (අගහරු ප්‍රමාණයේ ) ගැටීමෙන්, එම සුවිසල් ගැටුම නිසා පිටත අභ්‍යවකාශයට ඇදී ගිය කොටසක් මගින් චන්ද්‍රයා නිර්මාණය වූ බවයි. මෙම මතයෙන් කියවෙන අයුරින් චන්ද්‍රයා බිහි වීම සදහා පෘථිවියේ සම්බන්ධයක් පැවතියත් චන්ද්‍රයා, පෘථිවිය මෙන් ඉතා සරුසාරව වැඩුනු ගස් කොලන් හා ජලයෙන් පිරි ආකාශ වස්තුවක් නොවන බවද සදහන් කල යුතුය. චන්ද්‍රයා සතුව පෘථිවියේ පවතිනවාක් මෙන් ඝණ වායුගෝලයක්ද නොමැත. මේ නිසා පෘථිවියේ ‍මෙන් නොව චන්ද්‍රයා යනු නිතරම උල්කාපාත වලට හසු වෙන සහ ඒවායින් තැලී පොඩි වී යන උපග්‍රහයෙකු ලෙසට දැක්විය හැකිය. මෙලෙස ගොඩනැගී ඇති විශාල ප්‍රමාණයේ ආවාට, කුඩා ප්‍රමාණයේ දුරේක්ශයකින් හෝ දෙනෙතියක්(Binocular) භාවිතයෙන් පහසුවෙන් දැක ගත හැකි වේ. ආවාට වලට අමතරව, චන්ද්‍රයා මතුපිට දක්නට ලැබෙන අදුරු ස්ථාන මුහුදු ලෙස හදුන්වයි. මෙවා පෘථිවියේ පවතින මුහුදු නොවන අතර මෙවැනි  මුහුදු නිර්මාණය වී ඇත්තේ චන්ද්‍රයා බිහිවෙමින් පැවති මුල්  යුගයේදී ලාවා ගැලීම් හේතුවෙන් නිර්මාණය වූ තැනිතලා බවකින් යුක්ත වන ස්ථානයි.

චන්ද්‍රයා නිර්මාණය වී ඇත්තේ පෘථිවියට වඩා ඝණත්වයෙන් අඩු ද්‍රව්‍යය වලිනි. සංසන්ධනාත්මකව දැක්වුවහොත් චන්ද්‍රයාගේ ඝණත්වය පෘථිවි ඝණත්වයෙන් 0.6 ක් පමණ වේ. චන්ද්‍ර අභ්‍යන්තරද (Moon core) පෘථිවියේ මෙන් යකඩ වැනි බැර ලෝහ වලින් සෑදුණු විශාල හරයක්ද නොවේ. චන්ද්‍රයාගේ පිටත පෘෂ්ඨය(Moon crust) 60km පමණ ඝණකම් එකක් වන අතර චන්ද්‍රයාගේ නොපෙනෙන පැත්තේදී මෙහි ඝණත්වය තරමක් වැඩි බවද සදහන් කල යුතුය. මෙහි පිටත ස්ථරය මූලික වශයෙන් නිර්මාණය වී ඇත්තේ ඉතා සියුම් පස් වලිනි. නිතරම චන්ද්‍ර පෘෂ්ඨය මතට කඩා වැටෙන උල්කා වලින් ඇති වන බලපෑම චන්ද්‍රයා මතුපිට මේ ආකාරයෙන් නිර්මාණය වීමට හේතු වී ඇත. මෙවැනි ලක්ෂණ නිසාම විද්‍යාඥයින් මුලදී සිතුවේ සද මතුපිට තබන ලද ඕනෑම වස්තුවක් ඒ තුලට ගිලගනු ඇති බවයි. නමුත් මෙම මතය සත්‍යය නොවන බව චන්ද්‍රයා මතට මුල් වරට ගොඩ බැස්වීමට යෙදුණු  රුසියානුවන්ගේ ලූනා-2 යානාව මනාවට පැහැදිලි කර දැක්වීමට යෙදුණි. යානයට කිසිදු ආකාරයක එවැනි අපහසුතාවයක්  සිදු නොවූ අතර එහි බර දරා සිටීමට චන්ද්‍ර පෘෂ්ඨයට හැකි විය.

විද්‍යාඥයින් ඉතා ගැඹුරින් අධ්‍යනය කර ඇති, පෘථිවිය හැරුණු කොට ඇති ආකාශ වස්තුව ලෙසටද චන්ද්‍රයා හැදින්විය හැකිය. තවද සෞරග්‍රහ මන්ඩලයේ ඇති අනෙකුත් ග්‍රහ වස්තූන්ගෙන් මිනිසෙකු පා තබා ඇති එකම ආකාශ වස්තුව චන්ද්‍රයා බවද ඔබ හොදින් දනී. චන්ද්‍රයා මතට මුල් වරට මිනිසෙකු ගොඩ බැසීම සිදු වූයේ 1969 ජූලි 20 වන දින, ඇපොලෝ-11 මෙහෙයුම යටතේය. සද මතට මිනිසෙකු ගොඩ බැස්වීමේ සුවිශේෂී කර්තව්‍යය සදහාම විශේෂයෙන් ක්‍රියාත්මක වූ ඇමෙරිකානු යෝධ අපොලෝ වියාපෘතිය හරහා මේ වන විට චන්ද්‍රයා මතට ගෙන ගොස් ඇති ගගනගාමීන් ගණන 12 කි. චන්ද්‍රයා මතට ගගනගාමීන් රැගෙන ගිය අවසාන ඇපොලෝ මෙහෙයුම වූයේ ඇපොලෝ-17 වන අතර සද මත වැඩිම කාලයක් මිනිසුන් රැදී සිටි මෙහෙයුම වන්නේද මෙයයි.

 

චායාරූප: www.nightskyinfo.com හා  http://media-2.web.britannica.com වෙබ් අඩවි ඇසුරෙනි.

 

Read More

සාරෝස් චක්‍රය

Special

යම් වසරකදී සූර්යග්‍රහණයක් හෝ චන්ද්‍රග්‍රහණයක් සිදු වූවා යැයි සිතමු. මෙවැනි ග්‍රහණයක් සිදුවී අවුරුදු 18, දින 11, පැය 8 කට පසු නැවතත් එවැනි ආකාරයේම ග්‍රහණයක් ඇති වීමට ඉඩකඩ පවතී.

ඉහත සදහන් කල කාලයට පසු ඇති වන ග්‍රහණය පෙර ඇති වූ ආකාරයේම වේ. උදාහරණයක් ලෙස වළයාකාර සූර්යග්‍රහණයක් සිදු උවහොත් නැවත ඇති වන්නේද වළයාකාර සූර්යග්‍රහණයකි. නමුත් පසුව ඇති වන ග්‍රහණය ඊට පෙර ග්‍රහණය දර්ශණය වූ ප්‍රදේශ වලටම බොහෝ විට නැවත හසු නොවෙයි. එසේ වන්නේ දින 11, පැය 8 ක් යන කාලය ඊට එක් වීම හා එම නිසා පෘථිවි භ්‍රමණයේ බලපෑමෙන් සිදු වන වෙනස් වීමයි. උදාහරණයක් ලෙස 2010 වර්ෂයේ සිදුවන සියලු ග්‍රහණ සලකමු. ඉහත පැහැදිලි කිරීම අනුව මෙම ග්‍රහණ වලට වඩාත් සමාන තව එවැනිම ග්‍රහණ ප්‍රමානයක් 2028 වර්ෂයේදී ඇති වේ. 2028 වර්ෂයේ ඇති වන ග්‍රහණ වලටද වඩාත් සමාන ග්‍රහණ ප්‍රමාණයක් 2046 වර්ෂයේදී ඇති වේ. මෙලෙස ග්‍රහණ ඇති වීම යම් චක්‍රයක් නැතහොත් රටාවක් අනුව සිදු වේ. සාරෝස් චක්‍රය(Saros series) ලෙස හැදින්වෙන්නේ මෙම චක්‍රයයි.

මේ අනුව බලන විට සියලුම ග්‍රහණ එක්තරා සාරෝස් චක්‍රයක සාමාජිකයෙකි. සාරෝස් චක්‍ර විවිධ අංක වලින් නම් කරනු ලබයි. උදාහරණයක් ලෙස 2010 ජනවාරියේදී ඇති වීමට නියමිත සූර්යග්‍රහණය ‘සාරෝස් 141’ ලෙස හැදින්වෙන සාරෝස් චක්‍රයේ සාමාජිකයෙකි. කිසියම් සාරෝස් චක්‍රයක් සදාකාලිකවම පවතින්නක්ද නොවේ. මෙවැනි චක්‍රයකට ආරම්භයක් හා අවසානයක් පවතී. එසේ වන්නෙ පෘථිවි හා චන්ද්‍ර කක්ශයන් වල කාලය සමග ක්‍රම ක්‍රමයෙන් සිදු වන වෙනස් වීම් නිසාවෙනි. මේ අනුව ඉහත උදාහරණයක් ලෙස දැක් වූ  චක්‍රයද අවුරුදු 18න් 18ට ග්‍රහණ උදා කර බොහෝ කාලයකට පසු එලෙස එම රටාවට අනුව ග්‍රහණ ඇති කිරීමෙන් ඉවත් වනු ඇත. 

යම් වසරක චන්ද්‍රග්‍රහණයක් හෝ සූර්යග්‍රහණයක් සිදු වීමෙන් පසු නැවත එවැනිම ආකාරයේ ග්‍රහණයක් ඇති විය හැක්කේ කිනම් දිනයකද හා පෘථිවියේ කුමන ප්‍රදේශයකටද යන වග සාරෝස් චක්‍රය භාවිතයෙන් සොයා ගත හැකිය. මේ අනුව ග්‍රහණ පිලිබද අනාවැකි පල කිරීම සදහා මේ සාරෝස්  චක්‍රය ඉතා වැදගත් වන බව පෙන්වා දිය හැකිය. ඈත අතීතයේදි ග්‍රහණ පිලිබද අනාවැකි පල කරන ලද්දේ බොහෝ විට මෙම සාරෝස් චක්‍රය අසුරු කර ගෙනය. නමුත් නූතන යුගයේ ග්‍රහණ අනාවැකි සදහා සාරෝස් චක්‍රය භාවිතා නොවන අතර ඒ වෙනුවට පෘථිවි හා චන්ද්‍රයාගේ කක්ශීය චලිතයන් හා පරිගණක තාක්ශණය උපයෝගී කරගෙන වඩාත් නිරවද්‍යතාවයකින් යුතුව ග්‍රහණ වලට අදාල වේලාවන්(ආසන්න තත්පර දශමස්ථානයට) හා ප්‍රදේශ දක්වනු ලබයි.

සාරෝස් චක්‍රයේ ආරම්භය නැතහොත් එවැනි චක්‍රයක් පලමු වරට හදුනා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් වඩාත් පැහැදිලි සටහනක් නොමැති වූවත් බොහෝ දෙනා විශ්වාස කරන පරිදි සාරෝස් චක්‍රයේ ආරම්භය සිදු වී ඇත්තේ බැබිලෝනියානුවන්ගෙනි. ලොව පැරණිතම ශිෂ්ඨාචාරයක් වන බැබිලෝනියානුවන් බොහෝ කාලයක් පුරාවට ග්‍රහණ අධ්‍යනය කිරීමේ නිරත වූ බවත් එහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස සාරෝස් චක්‍රය හදුනා ගත් බවත් ඉතිහාසයේ සදහන් වේ. තවද, මෙම චක්‍රයේ ආරම්භය බැබිලෝනියානුවන්ගෙ කාලයේ සිදු වුවත්, එය සාරෝස් යනුවෙන් නම් කර ඇත්තේ, හැලී ධුමකේතුව හදුනාගත්, ‘එඩ්මන්ඩ් හැලී’ විසිනි.

 

උදාහරණයක් ලෙස සාරෝස් 145 ට අදාල ග්‍රහණ පහත පිවිසුමෙන් ලබා ගත හැක.

http://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEsaros/SEsaros145.html

වැඩිදුර තොරතුරු සදහා:

http://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEsaros/SEsaros.html

 

Read More

සූර්යග්‍රහණ නිරීක්ශණය කිරීමේ ක්‍රම

Observation Astronomy

රාත්‍රී අහසේ ඇති තාරකා, ග්‍රහ වස්තූන්, චන්ද්‍රයා ආදිය නිරීක්ශණය කරන්නාක් මෙන් ඉතා පහසුවෙන් සූර්යයා පියවි ඇසින් නිරීක්ශණය කල නොහැකි බව ඔබ ඉතා හොදින් අත් දැක ඇති කරුණකි.

සූර්යයා අපට අහසේ දැක ගත හැකි අන් සියලු වස්තු අභිබවා ඉතා විශාල දීප්තියකින් යුතුව දිස් විම මෙයට හේතුවයි. නමුත් කෙසේ හෝ ඉතා අපහසුවෙන් උවද සූර්යයා දෙස මද වේලාවක් හෝ පියවි ඇසින් බැලීමට උත්සහ කිරීම ඔබව සදහටම අන්ධ භාවයට පත් කිරීමට හේතු විය හැකිය. මේ නිසා සූර්යයා නිරීක්ශණයේදී විශේෂයෙන්ම සූර්යග්‍රහණ හා සංක්‍රාන්ති (බුද සහ සිකුරු සංක්‍රාන්ති ) නිරීක්ශණයේදී ඒ සදහා අනිවාර්යයෙන්ම විශේෂ ආරක්ෂිත ක්‍රම භාවිතා කල යුතුය.

ග්‍රහණ කන්නාඩි(Eclipse Glasses ) භාවිතය

ග්‍රහණ කන්නාඩි යනුවෙන් විශේෂ ඇස් කන්නාඩි විශේෂයක් පවතී. මේවා බොහෝ දුරට අව් කන්නාඩි වලට සමාන වන අතර ඒ සදහා භාවිතා කර ඇති මාධ්‍යය අනුව අව් කන්නාඩි වලට වඩා වෙනස් වේ. බොහෝ විට කාඩ්බෝඩ් භාවිතයෙන් නිර්මාණය වන මේ විශේෂ ඇස් කන්නාඩි සූර්යග්‍රහණ නිරීක්ශණය සදහාම විශේෂයෙන් සකස් කරන ලද ඒවා වේ. තවද සූර්යග්‍රහණ නිරීක්ශණයේදී සාමාන්‍යය මහජනයා සදහා වඩාත් ආරක්ෂිත ක්‍රමය ලෙස විද්‍යාඥයින් නිර්දේශ කරන්නේ ග්‍රහණ කන්නාඩි භාවිතයෙන් නිරීක්ශණය කිරීමයි. ග්‍රහණ කන්නාඩි වර්ග දෙකක් පවතී. මෙහි එක් වර්ගයකදී සූර්යයා දිස් වන වර්ණය කහ-තැඹිලි වර්ණයකින් වන අතර අනෙක් වර්ගයේදී සූර්යයා නිල් පැහැයට හුරු වර්ණයකින් දිස් වේ. මෙලෙස සූර්යයා දිස් වන වර්ණය අනුව ග්‍රහණ කන්නාඩි වර්ග දෙකක් පැවතියත් මේ වර්ග දෙකම සූර්යයා නිරීක්ශණයේදී එක ලෙසම භාවිතා කල හැකිය.

ග්‍රහණ කන්නාඩි වෙනුවට අව් කන්නාඩි භාවිතයෙන් සූර්යයා නිරීක්ශණය කිරීම එතරම් නුවණට හුරු ක්‍රියාවක් නොවන්නේ, අව් කන්නාඩි සූර්යයා නිරීක්ශණය සදහා සාදා ඇති උපකරණයක් නොවන හෙයිනි. තවද ග්‍රහණ කන්නාඩි සදහා භාවිතා වන මාධ්‍යය අව් කන්නාඩි සදහා භාවිතා වන මාධ්‍යයට වඩා ඉතා තද අදුරු භවකින් යුක්ත වන බවද සදහන් කල යුතුය.

සූර්යය චායාව ප්‍රක්ශේපණයෙන් නිරීක්ශණය

මෙහිදී සූර්යය චායාව කඩදාසියක් හෝ තිරයක්  මතට ලබාගෙන එම චායාව නිරීකශණයෙන්, සූර්යග්‍රහණ ආදිය නිරීක්ශණය කිරීම සිදු වේ. සූර්යය චායාව තිරයක් මතට ගැනීමේ පහසුම ක්‍රමය වන්නේ Pinhole projection ලෙස හැදින්වෙන ක්‍රමයයි. මෙහිදී ඝණකම් කඩදාසි (කාඩ්බෝඩ්) දෙකක් ගෙන ඉන් එක් කඩදාසියක මැදට වන්නට ඉතා කුඩා සිදුරක් සාදා ගනියි. මේ සදහා අල්පෙනෙති තුඩක් හෝ සියුම් පැන්සල් තුඩක් භාවිතා කල හැකිය. සාදා ගනු ලබන සිදුර ඉතා කුඩා වෟතාකාර එකක් ලෙස සකස් කර ගැනීමටද වග බලා ගත යුතුය. මෙලෙස සාදා ගත් කඩදාසිය සූර්යයා දෙසට එල්ල කර, අනෙක ඊට පහලින් එක එල්ලේ තබා ගෙන එය මතට සූර්යය චායාව වැටීමට සලස්වයි. එලෙස ලබා ගන්නා සූර්යය චායාව භාවිතයෙන් සූර්යග්‍රහණ නිරීක්ශණය කිරීම සිදු වේ. ඕනෑම කෙනෙකුට ඉතා සරලව සිදු කල හැකි ක්‍රමයක් ලෙසට මෙය දැක්විය හැකිය.

සූර්යය චායාව තිරයක් මතට ගැනීමේ තවත් ක්‍රමයක් ලෙස දැක්විය හැක්කේ දුරේක්ශයක් භාවිතයෙන්, එහි උපනෙත මගින් ගොඩනැගෙන ප්‍රතිභිම්බය තිරයක් මතට ගැනීමයි. මෙහිදී දුරේක්ශයේ උපනෙතට පහලින් ඉහත සදහන් කලාක් මෙන් කඩදාසියක් තබා ඒ මතට සූර්යය චායාව වැටීමට සලස්වයි. මෙම ක්‍රමය විශේෂයෙන්ම සූර්යග්‍රහණ නිරීක්ශණයේදී පමණක් නොව පොදුවේ සූර්යයා නිරීක්ශණයේදී (බොහෝ විට සූර්යය ලප නිරීක්ශණයේදී ) භාවිතා වන ඉතා ආරක්ෂිත ක්‍රමයකි. මේ සදහා සියලුම වර්ගයේ දුරේක්ශ භාවිතා කල නොහැකි බවද සදහන් කල යුතුය. මේ සදහා භාවිතා කල හැක්කේ දෙනෙති (Binoculars ) හා වර්තක (Refractor ) ආකාරයේ දුරේක්ශ පමණි. සමහර වර්තක දුරේක්ශ සූර්යය චායාව ප්‍රක්ශේපණය සදහා භාවිතා වන උපකරණ කට්ටලයක්ද සමග පැමිණෙයි. සූරයයා ප්‍රක්ශේපණයේ සාමාන්‍යය සම්මතය වන්නේ සූර්යය මුහුණත තිරය මත අගල් 8ක විශ්කම්භයක් අති වන පරිදි ප්‍රක්ශේපණය කිරීමයි. මේ සදහා බොහෝ විට අඩු විශාලනයක් සහිත උපනෙත් කාච පද්ධති භාවිතා වේ. මෙහිදී කිසිම අයුරකින් සූර්යයා දෙස බැලීමක් සිදු නොවන බැවින් සූර්යයා නිරීක්ශණය සදහා පවතින ඉතා හොද ආරක්ෂාකාරී ක්‍රමයක් ලෙස මෙම ප්‍රක්ශේපණ ක්‍රමය දැක්විය හැකිය. ප්‍රක්ශේපණ ක්‍රමයේ පවතින එකම අවාසිය ලෙස දැක්විය හැක්කේ, බොහෝ වේලා හිරු එලියේ තැබීම නිසා එය ඉහල උෂ්ණත්වයකට රත් වීමයි. මෙම තත්වය සමහර උපනෙත් කාච වල දෝෂ ඇති වීමට බලපායි. මේ නිසා බොහෝ වේලාවට ප්‍රක්ශේපණ ක්‍රමයේදී ගුණාත්මක බවින් අඩු, මිලෙන් අඩු උපනෙත් කාච පද්ධති භාවිතා වන අතර දුරේක්ශය එක දිගටම භාවිතා නොකර, නිරීක්ශණය අතර තුරදී කිහිප විටක් එය නවතා තැබීමද උෂ්ණත්වය වැඩි වීමෙන් දුරේක්ශය ආරක්ෂා කර ගැනීමට හේතු වේ.  

සූර්යය පෙරණ භාවිතයෙන් නිරීක්ශණය (Solar filters )

සූර්යය පෙරණ යෙදූ දුරේක්ශයකින් නිරීක්ශණය කරන අයුරු

මෙම ක්‍රමය භාවිතා වන්නේ දුරේක්ශයක් ආධාරයෙන් සූර්යයා නිරීක්ශණයේදීය. මෙහිදී පෙර සදහන් කල ක්‍රමයේදී මෙන් දුරේක්ශ වර්ගය බල නොපාන අතර සූර්යය පෙරණ යෙදූ දුරේක්ශයක් මගින් සාමාන්‍යය ආකාශ වස්තුවක් නිරීක්ශණය කරන්නාක් මෙන් සූරයයා නිරීක්ශණය කල හැකිය. සූර්යය පෙරණ යොදනුයේ සැම විටම දුරේක්ශයක අවනෙත ඉදිරියටය. මීට හේතුව දුරේක්ශය වෙත එන සෑම සූර්යය කිරණයක්ම අවනෙත හරහා යන බැවිනි. සූර්යය පෙරණ වෙනුවට තවත් එවැනි ආකාරයක වෙනත් මාධ්‍යයක් භාවිතා කිරීම එතරම් නුවනට හුරු ක්‍රියාවක් නොවන අතර ඒ සදහා සූර්යයා නිරීක්ශණය සදහාම වෙන් වූ සූර්යය පෙරණ භාවිතා කිරීමට වග බලා ගත යුතුය. තමන් භාවිතා කරන දුරේශය සදහා සුදුසු සූර්යය පෙරණ වර්ගය එහි නිශ්පාදකයා විසින් සපයනවාද යන්න පලමුව සොයා බැලිය යුතුය. නො එසේනම්  සූර්යය පෙරණ නිෂ්පාදකයෙක් තමන් භාවිතා කරණ දුරේක්ශය සදහා නිර්දේශ කරන සූර්යය පෙරණ වර්ගය ලබා ගැනීම වඩාත් උචිත වේ. සූර්යය පෙරණ භාවිතයේදී ඒවා යම් ආකාරයකින් පලුදු වී හෝ ඒවායේ සිදුරු පවතීද යන්න සොයා බැලීමටද වග බලා ගත යුතුය. සූර්යය පෙරණ ඉතා හොදින් දුරේක්ශයට සවි වී පැවතිය යුතුය. නැතහොත් සුලග වැනි භාහිර බලපෑම් හේතුවෙන් ඒවා ගැලවී යා හැකිය.

පහන් දැලි ආලේපිත වීදුරුවක් තුලින් නිරීක්ශණය.

මෙහිදී ඉතා පැහැදිලිව පෙනෙන වීදුරු කැබැල්ලක් ගෙන එහි එක් පෘශ්ඨයක් මතට පහන් දැලි තට්ටුවක් ආලේප වීමට සලස්වයි. එලෙස සකස් කර ගත් වීදුරුව යොදා ගෙන සූර්යයා නිරීක්ශණය කල හැකිය. මෙම ක්‍රමයේදී සූර්යයා කිසිම අපහසුතාවයකින් තොරව නිරීක්ශණය කිරීමට හැකි වූවත් මෙය ඉතා ආරක්ශාකාරී ක්‍රමයක් ලෙස විද්‍යාඥයින් අනුමත නොකරන බවද සදහන් කල යුතුය. ඊට හේතුව නම් මෙවැනි ආකාරයේ වීදුරු කැබැල්ලක් සාදා ගැනීමේදී හා භාවිතයේදී ඇති වන ප්‍රායෝගික ගැටලු නිසාවෙනි.

පෑස්සුම් කන්නාඩි වලින් නිරීක්ශණය

මේ සදහා ඉතා හොද ආදේශකයක් ලෙසට පෑස්සුම් කන්නාඩි (Welding Glasses ) දැක්විය හැකිය. නමුත් මෙහිදී සූර්යයා නිරීක්ශණය කිරීමට සුදුසු අදුරු බවින් යුත්, විද්‍යාඥයින් අනුමත කරන පරිදි (Shader 14) වර්ගයේ අදුරු බවින් යුත් පෑස්සුම් කන්නාඩි භාවිතා කිරීමට මතක තබා ගත යුතුය. Shader 14 වලට පහල අංක වලින් යුත් කන්නාඩි අදුරු බවින් අඩු වන අතර එවැනි කන්නාඩි සූර්යයා නිරීක්ශණය සදහා එතරම් සුදුසු නොවේ. පෑස්සුම් කන්නාඩි තුලින් සූර්යයා නිරීක්ශණය, ග්‍රහණ කන්නාඩි තුලින් සූරයයා නිරීක්ශණය තරම්ම ආරක්ෂාකාරී නොවූවත් ග්‍රහණ කන්නාඩියක් සොයා ගත නොහැකි සාමාන්‍යය පුත්ගලයෙකුට ඒ වෙනුවට භාවිතා කල හැකි හොද ආදේශකයක් ලෙසට මෙම ක්‍රමය හදුන්වා දිය හැකිය.

සූරයග්‍රහණ නිරීක්ශණයේදී ඉහත ආකාරයේ විශේෂ ආරක්ෂිත ක්‍රම අනිවාර්යයෙන් භාවිතා කල යුතු වූවත් පූර්ණ සූර්යග්‍රහණයක් (Total solar eclipse ) පවතින අවස්තාවකදී පමණක් චන්ද්‍රයා සම්පූර්ණයෙන්ම සූර්යයා වසා සිටින ඉතා කෙටි මිනිත්තු කිහිපයක කාලය තුල ඒ දෙස පියවි ඇසින් බලා සිටීම ආරක්ෂාකාරී බව කිව යුතුය. සූර්යග්‍රහණයකදී දැක ගත හැකි අපූර්වතම අවස්ථාව මෙය වනවාද නිසැකය. මීට අමතරව සූර්යයා එක එල්ලේ නිරීක්ශණය සදහා X-ray කඩදාසි, Photographic plates, Floppy Diskets වල ඇතුලත කොටස සහ සංයුක්ත තැටි යනාදිය භාවිතා කල හැකි වූවත් මෙවැනි ක්‍රම විද්‍යාඥයින් ආරක්ෂිත ක්‍රම ලෙස නොදක්වන බවද විශේෂයෙන් සදහන් කල යුතුය.

වතුර බේසමක් මතට සූරයය චායාව ලබා ගැනීමෙන්

මෙහිදී තරමක් විශාල බේසමක් ගෙන එය තුලට තරමක් දුරට ජලය පුරවා, ජලය මතට හිරු චායාව වැටීමට සලස්වයි. හිරු චායාව තිරයක් මතට ගැනීමේ ක්‍රමය මෙන් මෙහිදීද එලෙසම ජලය මතට වැටෙන හිරු චායාව මගින් සූර්යග්‍රහණය නිරීක්ශණය කල හැකිය. මෙම ක්‍රමය ආරක්ෂාකාරී වූවත් එය ප්‍රායෝගික ක්‍රමයක් නොවන්නේ ජලය නිසලව පැවතීම අනිවාර්යය වීම හා සූර්යයා ඉහල අහසේ පවතින අවස්ථා වලදී පමණක් නිරීක්ශණ සිදු කල හැකි වන නිසා වෙනි. එම නිසා මෙම ක්‍රමය එතරම් ප්‍රායෝගික ක්‍රමයක් නොවේ.

 

Read More